Er zijn momenteel ontzettend veel interessante tentoonstellingen te zien voor Volzin-lezers. Maar hoe tot een goede selectie te komen? Wel, uiteraard heb ik voor dit artikel geselecteerd op typische Volzin-thema’s als zingeving, religie, levensbeschouwing en urgente maatschappelijke kwesties. Is dit overzicht compleet? Nee, uiteraard niet. Kijk bijvoorbeeld eens op www.museumtijdschrift.nl voor veel meer interessante tentoonstellingen. Veel inspiratie en plezier gewenst!

1. Dalí. Bijbel, surrealisme, games

Deze zomer toont Museum Krona in Uden een onbekende kant van Salvador Dalí. Voor het eerst in Nederland wordt de complete serie met 105 voorstellingen uit de Bijbel – bestaande uit de door Dalí met de hand gesigneerde proefdrukken – geëxposeerd. Het museum verbindt het grafisch meesterwerk met de digitale gamewereld, met animaties en NFT's. Dali is de meest beroemde exponent van het surrealisme. Zijn ongeëvenaarde veelzijdigheid komt ook in zijn grafiek naar voren. Tussen 1963-1965 illustreerde hij de Bijbel, een van zijn meesterwerken, ongekend van virtuositeit en originaliteit, van kleur en expressiviteit.

2. Van God los? De onstuimige jaren zestig

Welkom in de onstuimige jaren zestig. Een van de meest revolutionaire én religieuze periodes uit de Nederlandse geschiedenis.

Aan het begin van deze periode was de invloed van de kerk op het dagelijks leven nog allesoverheersend. Grote gezinnen waren normaal, gemengd trouwen was taboe en boodschappen deed men bij winkeliers van de eigen zuil. Toch ontstonden er barsten. Vrouwen gingen massaal aan de pil, heiligen werden overboord gegooid en homoseksualiteit werd voorzichtig bespreekbaar. Dompel je in deze tentoonstelling in Museum Catharijneconvent onder in een roerig tijdperk dat misschien ver weg lijkt, maar doorwerkt tot op de dag van vandaag. Raakte Nederland van God los? Bezoek de eerste tentoonstelling ooit over de grote religieuze veranderingen van de jaren zestig.

3. Het Beest in ons

In deze tentoonstelling vertellen vijfentwintig dieren uit de collectie van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam een actueel verhaal. Vijfentwintig bekende auteurs − van Paulien Cornelisse tot Raoul de Jong − schrijven elk een monoloog voor een dier uit de collectie van dit museum.

Elk dier ‘vertelt’ een prikkelend verhaal over een actuele uitdaging in de mensenwereld, zoals migratie, vrije seks, racisme, mannelijke zwangerschap, genderidentiteit en vergrijzing. Het gaat om dieren in wiens omgeving deze uitdagingen ook spelen en wiens gedrag ons iets leert of inspireert. Want veel van wat wij als menselijke eigenschappen beschouwen − denk aan homoseksualiteit, migratie of gendertransitie − is ook dieren niet vreemd. 

4. Lutherse Vrouwen op de kansel

Mogen vrouwen op de kansel staan? Honderd jaar geleden besloot de evangelisch-lutherse synode dat het reglement ook vrouwen toeliet tot het predikantschap. De lutherse kerk, een van oorsprong getolereerde minderheid, werd daarmee na de doopsgezinden en de remonstranten de derde kerk in Nederland waar vrouwen op de kansel konden staan, én de eerste lutherse kerk wereldwijd.

Recent archiefonderzoek van gastcurator prof. dr. Sabine Hiebsch, bijzonder hoogleraar Lutherana aan de Theologische Universiteit Kampen/Utrecht, leidde tot verrassende nieuwe inzichten. Het Luther Museum vertelt dit unieke stuk Nederlandse lutherse geschiedenis aan de hand van grotendeels niet eerder getoonde objecten en documenten uit verschillende archieven, collecties en lutherse gemeenten.

5. Op eenzame hoogte

In de Middeleeuwen werden in bijna alle Kempische dorpjes immense kerken gebouwd. Vierhonderd jaar later blijft daarvan op enkele plekken alleen de toren eenzaam en verlaten achter als stille getuigenis van een lange geschiedenis. Díe geschiedenis zetten we nu opnieuw in het licht. Want hoe bouwden de Middeleeuwse Kempenaren eigenlijk zo’n kerk? En welke functies had zo’n toren?

6. Barbara Hepworth

Barbara Hepworth (Wakefield, 10 januari 1903 – St. Ives, 20 mei 1975) is een van de meest vooraanstaande Britse vertegenwoordigers van het modernisme (modern movement) in de beeldhouwkunst. De tentoonstelling geeft een overzicht van het naoorlogse werk van Hepworth, met een zwaartepunt in de jaren zestig en vroege jaren zeventig. Het gaat veelal om belangrijke sculpturen van openbare locaties in Engeland die zelden of nooit van hun plek zijn geweest. De selectie toont Hepworth op de top van haar artistieke kunnen. In het aprilnummer van Volzin (2022, pagina’s 70-71) besteedden we aandacht aan een kunstwerk van Hepworth.

7. De gezonde stad

De zoektocht naar een gezonde leefomgeving is van alle tijden. Volgens de middeleeuwse gezondheidsleer, die tot in de negentiende eeuw geldig bleef, bestond het menselijk lichaam uit vier lichaamssappen (humoren) waarvan de onderlinge verhouding bepaalde wat voor soort karakter iemand had. Volgens die leer werd je ziek als de juiste verhouding van die lichaamssappen uit balans raakte. Om ziekte te voorkomen, was het ook van belang het vuil uit het lichaam op tijd af te voeren.

Die visie op gezondheid weerspiegelde zich in de gezonde stad, want een stad moest eveneens in balans worden gehouden. Daarbij was doorstroming van levensbelang, zodat er voldoende schone lucht en drinkwater was. Mens en omgeving moesten kortom, in evenwicht zijn met elkaar. En hoewel er tegenwoordig heel anders naar het menselijk lichaam en het ontstaan van ziektes wordt gekeken, is evenwicht met de (directe) woonomgeving nog steeds van groot belang. Zoeken naar balans of evenwicht, is een mooie metafoor voor het kunnen functioneren van de (gezonde) stad.

8. Vrouwen die muren afbreken

Kent u Trijn van Leemput? Deze Utrechtse vrouw had de moed om iets te doen wat veel Utrechters wilden, maar niemand durfde. In de 16e eeuw stond er op het Vredenburg een dwangburcht van waaruit de Spanjaarden de stad overheersten. Toen de Spanjaarden vertrokken, vreesden de Utrechters dat een nieuwe vijand er zijn intrek zou nemen. Daarom wilden ze dat de burcht werd afgebroken. Bestuurders vergaderden maar deden niets.

Trijn van Leemput besloot om samen met andere vrouwen, gewapend met houwelen en hamers, naar de burcht te gaan en te beginnen met de sloop. Geïnspireerd door Trijn interviewde schrijver en onderzoeker Véronique Konings tien hedendaagse Utrechtse vrouwen die op zeer diverse manieren figuurlijk muren afbreken in de samenleving. Fotograaf Ilvy Njiokiktjien maakte van elke vrouw een portret op een plek in Utrecht die de vrouw zelf koos omdat deze voor haar iets bijzonders betekent.

9. Vrijheid, gelijkheid en eigenheid

In de Koppelkerk in Bredevoort is de expositie ‘Vrijheid, gelijkheid en eigenheid’ te zien. In deze expositie wordt het werk getoond van kunstenaars die buiten heersende rolpatronen durven te stappen. Ze zijn vrijgevochten van ongeschreven regels, verwachtingen en vooroordelen. Een expositie over zij die vechten voor de vrijheid of deze nemen alsof het de normaalste zaak is om te laten zien wie ze zijn en hoe zij de wereld zien en zelfs een stap verder gaan dan dat. Ze zijn rebels en tegendraads.

Gendergelijkheid en maatschappijkritiek is een terugkerend thema in de expositie. Naast de expositie wordt er een breed nevenprogramma georganiseerd met lezingen van onder anderen Lale Gül en Splinter Chabot, debatten en theatervoorstellingen over de positie van de vrouw in de huidige tijd en de positie van de lhbtiq+-gemeenschap.

10. Antônio Obá – Path

De werken die kunstenaars in de Oude Kerk presenteren, verkennen de akoestiek van het gebouw, spelen met de perceptie van de ruimte of belichten verhalen uit de eeuwenoude geschiedenis van de plek op nieuwe manieren. De installatie van Antônio Obá raakt aan de geschiedenis van Nederlands-Brazilië. De Oude Kerk heeft een directe relatie met deze koloniale overheersing.

In de Binnenlandvaarderskapel vindt u het graf van de Brabantse zeeman Hendrick Corneliszoon Lonck (1568-1634). Door zijn militaire optreden als kapitein-generaal van de West Indische Compagnie kon de Nederlandse kolonie in 1630 in het Noordoosten van Brazilië worden gesticht. Ook op andere manieren is de Oude Kerk verbonden met de geschiedenis van Brazilië en de Trans-Atlantische slavenhandel.

Path belicht en bevraagt deze gedeelde geschiedenis. De installatie omvat sculpturen en schilderijen. De werken bevinden zich op symbolische plekken in het midden van de kerk, onder meer in het hoogkoor en onder het orgel. In Path speelt Obá met de betekenis van religieuze iconen en rituelen en staat hij stil bij de versmelting van culturele tradities als gevolg van onder meer de koloniale geschiedenis. Met zijn werk onderzoekt Obá de relatie tussen religie, macht en sociale identiteit en biedt een nieuw perspectief op de geschiedenis van de Oude Kerk.

11. In de ban van de Ararat - Schatten uit het oude Armenië

In de tentoonstelling In de ban van de Ararat, die na twee jaar uitstel eindelijk in het Drents museum is te zien, maakt de bezoeker een reis door de rijke geschiedenis van Armenië. Van de steentijd waarin de homo erectus vanuit Afrika naar Eurazië trok en neerstreek in het huidige Armenië, via de eerste belangrijke leiders die zich rond 1500 voor Christus in monumentale grafheuvels lieten bijzetten en het koninkrijk Urartu, tot het grote rijk van koning Tiridates III (287-330 na Chr.) die het christendom tot staatsgodsdienst maakte.

12. The Kiss of Life

Inside the oudside - pioneers in lens-based media

Deze tentoonstelling onderzoektmet het werk van zestien kunstenaars de relatie tussen mens en natuur door de lens van de camera. We houden immers van de natuur – we vieren en verheffen haar – maar we zien ook hoe de mens haar aantast en verwoest. Inside the outside heeft zijn oorsprong in het werk van Richard Tepe (1864-1952), een van de eerste natuurfotografen in Nederland en met werk vertegenwoordigd in de collectie van CODA Archief. Toen hij zijn camera aan het begin van de twintigste eeuw oppakte, was er voor het eerst aandacht voor natuurbescherming in Nederland. De analoge foto’s van Tepe worden omringd door het werk van hedendaagse kunstenaars die de schoonheid en kracht van de natuur tonen en onze omgang met en verhouding tot de natuur onderzoeken, bevragen en bekritiseren.

13. The Kiss of Life

In de installatie The Kiss of Life verbeelden filmmakers Arnoud Holleman en Batya Wolff hoe binnen Batya’s familie fotografie en film verbonden zijn met het verwerken van de Sjoa (Holocaust). Vader Max Wolff (96) werkte zijn leven lang aan een immens beeldarchief, waarin bijna honderd jaar Joods familieleven is samengebracht. Het overgrote deel is van na de oorlog, slechts een klein deel van ervoor – met daartussen de kaalslag van de Sjoa. Met welke motieven werd er voor de oorlog gefotografeerd en gefilmd? En met welke erna? Opeenvolgende generaties Wolff, vastgelegd op opeenvolgende generaties beelddragers.

Max Wolff maakte de meeste beelden, maar het archief kent ook andere makers. Elly Wolff, de oudere zus van Max, die werd omgebracht in Auschwitz. Harry van Esso, aangetrouwde familie, die omkwam in Bergen Belsen. Schoonvader Michel Kunstenaar, die net als Max Wolff het nieuwe leven na de oorlog wilde vastleggen. In het Kunstkabinet wordt het archief gepresenteerd in combinatie met vier korte films en een screensaver. 

14. Het andere verhaal – Abdelkader Benali – Marokkaans modernisme van 1956 tot nu

Deze zomer vult gastconservator Abdelkader Benali (1975) het Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen met Marokkaanse kunst. Voor het eerst in Nederland worden zo’n veertig Marokkaanse kunstenaars bij elkaar gebracht om een beeld te geven van de ontwikkeling van de Marokkaanse moderne kunst vanaf de onafhankelijkheid in 1956 tot nu. Met o.m.: Hamid el Kanbouhi (1976), Nour-Eddine Jarram (1956), Khalil Nemmaoui (1967) en Wafae Ahalouch el Keriasti (1978).

De onafhankelijkheid in 1956 markeert het ontstaan van de Marokkaanse moderne kunst. Een vernieuwd zelfbewustzijn bij Marokkaanse kunstenaars komt tot leven. Inmiddels is een nieuwe, jonge en opwindende generatie kunstenaars opgestaan op het internationale toneel. De passie van Abdelkader Benali voor beeldende kunst, maar ook voor het verhaal over ‘het andere Marokko’, is te zien in dit museum. Benali neemt de bezoeker mee op reis in zijn persoonlijke observaties. Rondom thema’s als dekolonisatie, spiritualiteit, gender en migratie worden een tachtigtal werken bijeengebracht in de museumzalen.