Allerzielen verbindt. De datum 2 november is een algemene gedenkdag geworden. Kerkelijk en niet-kerkelijk, protestant, moslim of katholiek, allen staan stil bij wie hen ontvielen en, zo schrijft Marinus van den Berg, bij hen "die leven in de namen die we blijven noemen."
Door Marinus van den Berg
Nu de parasols
naar ’t schuurtje zijn
Nu de paraplu's
weer open zijn geklapt
Nu de winkelstraten
blinken van de regen
Nu de herfstbladeren
toch aan het vallen zijn
Nu we staan te kleumen
bij de nieuwe graven
Nu ’t Allerzielen wordt
ook jouw naam genoemd
Nu mis ik jou
alsmaar meer.
Allerzielen komt dichterbij. Allerheiligen staat in zijn schaduw. Ondanks al het goede dat de dierbaren ons ook hebben gebracht; ze hebben ons niet alleen achtergelaten. In een hoog tempo is Allerzielen ontkerkelijkt, maar rond Allerzielen lopen veel kerken voor enkele uren vol. Ook in veel protestantse kerken is het gedenken van de overledenen 'vervroegd' van eindjaar of eind kerkelijk jaar naar de van oorsprong rooms-katholiek datum (2 november). Ook zij die niet meer of nog zelden naar een kerk gaan, komen om een dierbare te herdenken. Moslims branden geen kaarsen en plaatsen geen bloemen maar gedenken tijdens de alledaagse bezigheden.
Niet alleen kerken kennen dit gedenkritueel: namen noemen met een kaars of een roos of de naam op een steentje of een kruisje van hout of glas, maar ook steeds meer ziekenhuizen en zorginstellingen. Heel lang al hospices vanuit Engeland geïnspireerd en steeds meer begraafplaatsen, crematoria in samenwerking met uitvaartondernemers. Ook de wereld van de kunst is steeds meer gaan bijdragen. Soms wordt er een psycho-educatief moment toegevoegd en wordt iemand uitgenodigd om te spreken over rouwen.
Wie niet?
Zo is Allerzielen in toenemende mate voor iedereen, maar toch worstelen op diverse plaatsen mensen met de vraag: wie worden er wel genoemd en uitgenodigd en wie niet? Als je dierbare geen uitvaart had vanuit de kerk en er was geen pastor bij betrokken, word je dan nog uitgenodigd door de parochie? Is er dan toch nog een kruisje en wordt de naam nog genoemd? Er kunnen zoveel redenen zijn waarom iemand geen uitvaart vanuit de kerk had. En als je niet tot de directe familiekring behoorde maar wel een zeer goede vriendin van de overledene was, die door de familie niet of net gedoogd werd, word je dan uitgenodigd? Wie is er op de hoogte van je wens om uitgenodigd te worden?
Een andere vraag is, is het herdenken alleen voor de mensen van het voorbije jaar? Dat wekt de suggestie dat rouwen een jaar duurt, wat nog veel gezegd wordt. Noemen we ook hen die onvergetelijk zijn geworden zonder al hun namen te noemen? Meerdere mensen hebben me verteld dat zij zich storen aan het noemen van de leeftijden: 80, 96, 92, 42, 1 week… Je voelt een andere stilte als de jongere leeftijden worden genoemd maar het gaat toch niet om leeftijd maar om betekenis? Sinds kort kunnen op het gemeentehuis ook de namen bijgeschreven worden van de baby’s die voor de geboorte gestorven zijn. Is dat al doorgedrongen tot het Gedenken?
Wereldwijde horizon
Je kunt je ook niet afhankelijk maken van het gedenken van anderen en van uitnodigingen maar zelf het initiatief nemen, min of meer anoniem naar een herdenking gaan. Tegelijk is gedenken ook iets van je verbinden met anderen. Het is ook een samenkomen in een kortdurende tijdelijke hier en nu- gemeenschap. Wie iemand heeft verloren is vaak gevoelig voor erkenning en herkenning, zoekt naar verbinding.
Is het goed om niet alleen de namen te noemen van mensen van hier, maar ook te denken aan hen aan wie niemand denkt en om aan de herdenking een wereldwijde horizon te geven? Al die mensen in massagraven na aardbevingen en op vlucht op de wereldzeeën. Allerzielen, gedenken, is van en voor iedereen. Gedenken is niet alleen stilstaan maar ook een vorm van waardig leven waarbij we ons laten inspireren door hen die leven in de namen die we blijven noemen.
---------------
Marinus van den Berg, pastor, geestelijk verzorger, publiceerde verschillende boeken over rouw en verlies. Meest recent (2016), samen met Daan Westerink, Noem mijn naam, Leven met de dood van een kind, Adveniat, 175 blz., € 16,95..
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
