Je kunt op weg gaan en hetzelfde thuiskomen als dat je vertrok. Maar ook kun je onderweg dingen tegenkomen waardoor je anders gaat zien. "Ik hoop", zegt Marinus van den Berg, "dat zij die de macht hebben kunnen zeggen: "Pardon, we zijn anders gaan kijken en denken."
Door Marinus van den Berg
Godsdienst is gastdienst. Deze zin nam ik mee uit de Geertekerk in Utrecht waar Frits de Lange sprak. Hij hield, namens de Raad van Kerken, de Oecumelezing over pelgrimage. De Lange is hoogleraar en dominee, ethicus en schrijver, onder meer van het boek Heilige Onrust, Een pelgrimage naar het hart van religie. Daarin hanteert hij de reis van de pelgrim als model voor de zoektocht van veel hedendaagse mensen, gelovig of niet, 'naar iets groters en sterkers dan zij zelf'.
Meer gezien
Al jaren hangt het gedicht Bericht aan de reiziger van Gerrit Kromrij in mijn toilet. Komrij maakte het onderscheid tussen hen die als blinden heen en weer reizen en thuiskomen zoals ze gegaan zijn en hen die anders thuiskomen met nieuwe dromen. Ze hebben onderweg meer gezien.
Kromrij laat het aan de lezer om in te vullen over welke dromen het gaat. Je kunt onderweg ineens een mooi nieuw huis zien en gaan dromen van een eigen nieuw huis met een mooi vergezicht over de polder om maar iets te noemen. De huizenprijzen schijnen weer wat minder oververhit te raken.
Maar er zijn ook dromen zoals die van dominee Maarten Luther King die mensen uit hun huizen lokte en een lange mars naar Washington liet ondernemen. “Zet de deuren open….” adviseerde een predikant in de universiteitskapel van Yale. Dat is zo'n vijftig jaar geleden en nog altijd is voor teveel mensen de droom van King niet in vervulling gegaan.
Cynisch
Meer dan ooit verlaten mensen hun land voor een betere toekomst elders of moeten mensen gaan vanwege armoede, oorlog en bedreiging om een schuilplaats te vinden. De wereld van nu kan cynisch stemmen of berustend: armen, opgejaagden en oorlog zal er altijd zijn. Je kunt zelfs denken dat God het zo gewild heeft. Ook armoede kan vergeestelijkt worden om de pijn en de verantwoordelijkheid niet te zien of je te beperken tot wat girale giften die automatisch worden afgeschreven, al of niet belastingaftrekbaar. Zie eens hoe goed we het hebben en hoe goed we zijn, zelfgenoegzaamheid die alleen het eigen heil beoogt.
Er zijn genoeg zelfgenoegzame reizigers, maar reizigers zijn nog geen pelgrims. In een wereldlijke wereld zien we onszelf of een ander niet zo snel als een pelgrim. Dat klinkt als een taak uit een voorbije wereld en tegelijk kan deze metafoor tot de verbeelding spreken. Je hoeft niet de Camino, de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella, te lopen om pelgrim te zijn. Je kunt ook thuis pelgrim zijn als ik Frits de Lange goed heb verstaan.
Je kunt heel verschillend naar het journaal kijken of de krant lezen. Je kunt geraakt worden en onrustig worden, anders naar mensen gaan kijken en je anders gaan gedragen. Je kunt de vreemde ander als een gast gaan zien. Je kunt in die gast een ander gezicht gaan zien die door geen fotograaf of portretschilder vast te leggen is.
Bethelkerk
Het was vandaag een dag met zon na de regen en de hagel, maar de wegen waren glad. Ook zon kan schijn zijn. Er waren meerdere ongelukken op de weg. Ik had naar de Bethelkerk in De Haag willen gaan, waar drie jongeren en hun ouders schuilen en gegijzeld worden. Maar ik zag ineens dat Frits de Lange zou spreken over dat pelgrimeren en besloot tot een omweg: vandaag naar de Geertekerk en morgen of zondag naar de Bethelkerk, waar dag en nacht kerkdienst is om de zogenaamde pardonkinderen te behoeden. Al tienduizend mensen uit het hele land zijn erheen gegaan. Allemaal mensen die van binnenuit beseffen dat godsdienst gastdienst is.
De ander, van wie je een beeld (vooroordeel) hebt, gaan zien als een gast die geen last is maar een geschenk, vraagt elke dag om een innerlijke tocht. “Hoe verder van huis, hoe langer de weg terug", dichte de Utrechtse dichter Crone. Je kunt ver van je hart raken, maar een vreemde gast kan je onverwacht thuis brengen.
Pardon
God raakt je in de vreemde gast anders aan dan het beeld dat je van God hebt. Ik hoop dat de aanhoudende stroom van pelgrims naar die kerk, met ook die bijzondere Madonna del Mare Nostrum, niet meer lang hoeft door te gaan en dat er een doorbraak komt in wat de pardonregeling heet. Ik hoop dat zij die de macht hebben kunnen zeggen: "Pardon, we zijn anders gaan kijken en denken." Godsdienst die gastdienst is, gaat het verschil maken.
----------------
De Oecumenelezing van Frits de Lange is te vinden op de website van de Raad van Kerken
Het boek Heilige Onrust, Een pelgrimage naar het hart van religie, verscheen bij uitgeverij Ten Have, 2017, 172 blz., € 18,50.
Zie videoreportage van Omroepwest.nl over kerkasiel in Bethelkerk, Den Haag.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
