"In de christelijke traditie is het offer essentieel", zegt René Grotenhuis. "Het offer van Christus op Golgotha is de expressie van zijn liefde." Het idee offer past niet in een overheidsprotocol. Toch zou dat idee de discussie over een eventueel ic-beddentekort een bredere horizon kunnen geven.
Door René Grotenhuis
De uitkomst van het beraad van medici over de vraag wat te doen bij een tekort aan IC-capaciteit als gevolg van een nieuwe golf van corona-besmettingen, was afgelopen week aanleiding tot een scherp debat over het leeftijdscriterium. De artsen gaven aan dat in geval van keuzes jonge mensen voorrang hebben boven ouderen. Als onderbouwing stelden opstellers van het protocol in de NRC: ‘Jongere mensen hebben minder kans gehad een volledig leven te leiden”, zegt Dick Willems. „Iemand die jonger is heeft veel meer te verliezen dan iemand die al vijftien jaar gepensioneerd is”, stelt Marcel Verweij. (zie NRC 16 juni).
Kwantificeren
De redenering van de opstellers van het protocol klinkt ons vertrouwd in de oren. We zijn tenslotte gewend alles te waarderen in termen van winst en verlies en we willen de waarde van onze beslissingen kwantificeren. In de gezondheidszorg wordt al langer gesproken over de maximale kosten van een behandeling vanuit de gedachte wat de waarde is van elk gewonnen jaar: hoe meer jaren er gewonnen worden met een behandeling, hoe duurder de behandeling mag zijn.
Politiek en maatschappelijk leverde dat direct commotie op. Het wordt al snel als leeftijdsdiscriminatie bestempeld en discriminatie is – zeker in deze Black Lives Matter-tijd – een beladen begrip. In die redenering is de waarde van een mensenleven nooit te kwantificeren: elk mensenleven is evenveel waard.
Bij dat laatste voel ik me als gelovige heel erg thuis: voor God is elk mens evenveel waard. Het zou een bizarre gedachte zijn te denken dat God meer waarde hecht aan een jong mensenleven dan een oud, of aan dat van een president meer dan van een bijstandsgerechtigde of van een topwetenschapper meer dan van een verstandelijk gehandicapte. Voor mij als gelovige staat het spreken over volledig of onvolledig leven ook ver van mij af. Wij hoeven niet 90 jaar te leven om, in Gods ogen, een voltooid leven te hebben. Het zou even bizar zijn te denken dat God het leven van een pasgeborene die sterft onaf zou vinden, nog niet voldoende. Elk mensenleven, hoe kort of lang ook, hoe zichtbaar of onzichtbaar is in Gods ogen een rijk en waardevol leven.
Offer
Het corona-protocol kan, als product van ons moderne denken, geen plaats maken voor datgene wat de christelijke traditie in deze situatie van een eventuele IC-crisis wel heeft bij te dragen: de overtuiging dat zoiets als een offer deel kan zijn van de afwegingen die we maken. Het is goed denkbaar dat mensen afzien van hun plaats op de IC om daarmee iemand anders de kans te geven wel die zorg te krijgen. Het kan heel goed dat iemand die ouder is zijn of haar plaats afstaat aan iemand die jonger is.
Het offer is inmiddels een weinig populair onderdeel van het christelijk geloof. We vinden het nogal bloederig en bovendien staat het zo haaks op onze cultuur van zelfverwerkelijking, autonomie en assertiviteit, dat we het er liever niet over hebben.
In de christelijke traditie is het offer zo essentieel omdat het daar verweven is met zelfverwerkelijking. Het offer van Christus op Golgotha is expressie van zijn liefde, en daarmee de essentie van zijn levensopdracht. Alle martelaren die in de loop der geschiedenis hun leven hebben gegeven zagen het niet als ontkenning van zichzelf maar juist als bevestiging van hun zijn en van hun missie in het leven. Het offer schept verbinding en gemeenschap. Wanneer mensen zichzelf echt geven aan elkaar, op ongenade en genade, niet als omweg van autonomie, dan wordt het eigen ik doorbroken.
Bredere horizon
Als je goed kijkt, vindt het offer elke dag plaats in menselijke relaties. Omdat we er niet meer in die bewoordingen over spreken, heeft het ook niet meer de betekenis die het zou kunnen hebben.
Je kunt het niet opnemen in een overheidsprotocol over de bezetting van IC-bedden, dat begrijp ik. Het zou wel helpen om ons gesprek over kiezen een bredere horizon te geven. Ook wat dat betreft helpt de christelijke traditie ons in de corona-crisis.
----------------------------------
Een uitgebreidere versie van die artikel is opgenomen in de bundel: Wat doen we met deze crisis? Na COVID-19, uitgeverij Abdij van Berne, 112 blz., € 9,99.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
