De foto die niet meer loslaat. “De hele dag is hij steeds weer op mijn netvlies”, schrijft Marinus van den Berg. En hij weet hoe hij zondag in het verpleeghuis waar hij pastor is de dienst zal beginnen: met die foto, een gedicht, een paaskaars en stilte. “Dit is Aylan Kurdi. Hij is van ons allemaal geworden.” Een snee in de vereelte wereldziel. Hoe kun je géén godsvraag hebben?
Door Marinus van den Berg
Mijn ochtendkrant heeft de foto op de voorpagina. Mijn avondkrant heeft de foto op pagina drie. Je ziet hem direct als je de voorpagina omslaat. Mijn avondkrant beschermt me nog even. Ik hoef nog even niet te zien wat ik niet wil zien. Maar ik had de foto al gezien. Heel snel ook op de televisie. Maar nu op krantenpapier. Het brengt hem dichterbij. Aylan Kurdi is zijn naam. De hele dag is hij steeds weer op mijn netvlies. “Ik heb zelf een zoontje van drie”, zegt een brandweerman. Hij rijdt in een auto die op een ambulance lijkt. Er zijn er vier van en ze worden in de zomertijd aan het strand ingezet om zo snel mogelijk hulp te kunnen geven. Supersnelle redding dus. Hij stond met zijn wagen bij het hospice waar hij een bericht moest brengen. Nu was het een soort postwagen. “Mijn maag draaide om van deze foto”, zei hij. Dat jongentje is lijfelijk binnen gekomen.
In de namiddag maak ik op de Rijnhavenbrug op weg naar Katendrecht een foto voor vier mensen die een bezoek aan Rotterdam brengen. Ze komen uit Syrië. Twee van hen zijn gevlucht voor het oorlogsgeweld. Twee van hen zijn op bezoek. De bezoekers spreken Engels, de gevluchten niet. Ze vragen of ik een goed Aziatisch visrestaurant weet. Ik denk aan dat jongetje. Een peuter nog. Ik loop door naar de Food Factory, drink er met de hand gezette koffie die een lichte naklank heeft en lees over de bijzondere reis die Daan Heerma van Voss maakte naar Auschwitz in 2015. (1) “Het leven is een chaos en een mens zoekt ordening”, zei ik tegen een gast in het hospice met wie ik een uur eerder sprak. “Het is vreemd als mensen geen godsvragen hebben.” Hij heeft veel gelezen over het esoterisch christendom en over de katharen. De namen van professor Quispel en Jacob Slavenburg passeerden.
Rotterdam maakt zich momenteel op voor de wereld-havendagen. Er zal aandacht zijn voor veiligheid in de haven. Op de Kop van Zuid aan deze kant van de Erasmusbrug staat een kip-caravan van de stichting Vluchteling. Ik ga er morgen zeker een bezoek brengen. Is het schuldgevoel? Of schaamte over de veiligheid en de luxe hier? Misschien wel. Maar ik doe het wel. Die foto laat me niet los. Ik koop even voor sluitingstijd een bos witte rozen. Zeven ervan doe ik een keramische beker. Ik leg er de foto uit de ochtendkrant bij en steek een kaars aan. Sabine uit West-Vlaanderen stuurde me een gedicht van Peter Verhelst bij de foto. Zelf ben ik geen dichter maar een uur eerder daar in die Food Factory schreef ik het volgende:
Er ligt een kind, een peuter op het strand
Niet om te spelen met water en met zand
Niet om een kasteel of een kuil te graven.
Er ligt een kind, een peuter op het strand
Nergens is zijn moeder of vader te zien
Hij is aangespoeld en dood gestrand
Een zachte hand heeft hem opgetild
Een vreemde hand in een vreemd land
Een zachte hand heeft hem weggetild
Het is weer vloed en weer eb geworden
Leven gaat door hoort men zeggen
Toch is er iets anders geworden
Het mooie kind kan niet vluchten.
Dat mooie kind heeft een spoor achtergelaten
Dat kleine kind snijdt in de vereelte wereldziel
’t schrijnt
’t zeert een niet te verlichten pijn
’t schreeuwt een niet te sussen leed.
Bij mijn avondpost is een uitnodiging voor een symposium over God tussen de potten en de pannen. Over Teresia van Avila (2) Er zal gesproken worden over het vermogen God te genieten in het alledaagse. Die dag moet (mag) ik gaan spreken voor de Lukasorde over verdriet in de gemeente.
Verdriet dichtbij maar misschien zal ik toch die foto uit de krant meebrengen en in Amersfoort op het station witte rozen kopen en beginnen met: Dit is Aylan Kurdi. Hij is van ons allemaal geworden. God is misschien te vermoeden in die zachte handen die hem wegtillen en in de handen die soep maken in potten en pannen daar waar de vluchtelingen de dood proberen voor te blijven.
In het verpleeghuis ga ik de zondagdienst beginnen met het tonen van deze foto, het lezen van bovengenoemde tekst, aansteken van de Paaskaars en stil zijn……
--------------------
Marinus van den Berg is pastor en publicist.
- Daan Heerma van Voss, Een verlate reis, De Bezige Bij, Amsterdam 2015
- Symposium 500 jaar Teresa van Avila te Haarlem, Groenmarktkerk, 10 oktober 2015.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
