"U doet niets, want u bent God", is de titel van een boek met veertig korte overwegingen van de Bussumse predikant Stephan de Jong. Met die titel is direct de kern van de Jongs visie op Gods handelen  in het licht van al het lijden: handelen door niets te doen, door er eenvoudigweg te zijn. "Een bijzonder boek, rijk aan theologische reflectie en filosofische diepgang, gevat in persoonlijke taal", oordeelt recensent Taede Smedes

Door Taede A. Smedes

Stefan de Jong“Het vriendinnetje van mijn dochter verongelukte. Veertien jaar nog maar. Domweg geschept door een auto. Alleen deze gebeurtenis al is voldoende om aan God te twijfelen. Waarom liet Hij die auto niet gewoon langs haar heen rijden? Elke dag zijn er duizenden van dit soort rampzalige gebeurtenissen. Duizenden keren per dag lijkt het verstandig om afscheid te nemen van God. Maar ik kan dat niet” (7).

Zo begint het boek U doet niets, want U bent God, van de Bussumse predikant, verhalenverteller en beeldend kunstenaar Stephan de Jong. Een boek met “veertig zeer korte overpeinzingen” zoals de ondertitel stelt. Stukjes tekst, kort maar krachtig, die soms een verhaaltje vertellen, maar in ieder geval een punt maken, fragmenten die allemaal samen een hele theologie verwoorden. De Jong beschrijft, verwoordt, denkt na, en spreekt tot God, zoals je in een gebed zou doen. Nergens is De Jong stellig, God blijft ook voor hem een mysterie, waar het menselijk denken slechts tastend naar kan zoeken: “Terwijl ik dit schrijf, loopt er een spinnetje over mijn bureau. Het weet niets over theologie en modellen. Zou ik eigenlijk wel meer over U weten dan dat spinnetje?” (13).

Existentieel
De Jongs Anliegen is persoonlijk en existentieel, zijn denken vertrekt vanuit het probleem van het lijden, vanuit ervaringen waarin God afwezig lijkt. Sommigen zeggen dat God helpt als je tot hem bidt. Als je dan toch iets overkomt, heb je dan niet genoeg gebeden, of nog erger: niet genoeg geloof? Of handelt God soms willekeurig, zonder aanziens des persoons? Had God Auschwitz niet kunnen stoppen? Of wilde hij het niet? Al dit soort moeilijke vragen rondom Gods handelen laat De Jong aan de oppervlakte komen en hij slaagt erin ze volstrekt zonder theologisch jargon te bespreken.

Uiteindelijk komt De Jong uit bij een origineel verwoorde, persoonlijke kijk op Gods handelen, die hij op de volgende manier introduceert: “Een vriend van mij schildert. (…) Zijn schilderijen doen niets. Ze hangen alleen maar wat. Toch doen ze mij wel iets. Sommige maken mij rustig, andere ontlokken een vrolijk gevoel, troosten, stellen mij voor vragen. (…) U handelt wellicht door niets te doen. Door er eenvoudigweg te zijn. U handelt niet door iets te doen, maar door ertoe te doen” (21).

Gods passieve aanwezigheid is geen conclusie van denken, maar een ervaring; het is geen zekerheid, maar uitgangspunt van een zoektocht, op de rand van relativisme en nihilisme, omdat De Jong beseft dat zijn bestaan “volstrekt onbelangrijk” is (43). Gods aanwezigheid in het licht waarvan alles radicaal wordt gerelativeerd, “onthuld als franje” (49). Een dergelijke visie heeft iets mystieks, beseft ook De Jong. Begrippen als overgave en geborgenheid spelen daarin een rol, en een kinderlijk geloof: “Kinderlijk vertrouwen is wat anders dan kinderachtig vertrouwen. Het is, volwassen geworden, terugkeren naar het begin, naar de machteloosheid van het kind dat leeft uit het vertrouwen dat het geborgen is. God, zo stel ik me uw aanwezigheid voor. Als geborgenheid” (37). Dit alles draait om zijnsvertrouwen, een overgave die voortkomt uit (dankzij, of ondanks) een besef van onwetendheid – hier wordt de middeleeuwse denker Nicolaas van Cusa* genoemd (51)'Ik sterf in U'
Dat zijnsvertrouwen gaat zover dat De Jong gelooft dat God ons ook in de dood niet loslaat: “Omgeven zijn door U, God, betekent dat als ik sterf, ik in U sterf. Dat omgeven zijn door U, ervaren tijdens mijn leven, raak ik ook in de dood niet kwijt, zo vertrouw ik. Er is een ruimte en tijd overstijgende horizon rond mijn leven, die er ook achter de grens van de dood is. Bedoel ik daarmee het hiernamaals? Ja, maar dan niet als een plek van oneindige luxe, maar simpelweg als uw aanwezigheid die U niet van mij zult wegnemen” (59).

Iedere zin in dit boekje is raak, ontroert, vraagt om repliek, zet aan tot denken. Een bijzonder boek, rijk aan theologische reflectie en filosofische diepgang, gevat in persoonlijke taal van iemand die in juist door de verwoording van de twijfel en door het stellen van open, onbeantwoordbare vragen een diep geloof (in de zin van: Godsvertrouwen) laat zien:

“Ik geef toe dat uw handelen niet uw, maar mijn probleem is. Ik kan er geen chocola van maken. Dat uw aanwezigheid er toch toe doet en dat die zinvol is, dat kan ik me wel indenken. Dat ervaar ik zelfs. Daar heb ik dit boekje dus maar aan gewijd” (93).

Lees verder in Theo blogt: Ik kan U niet bewijzen, wel vinden.

* Nicolaas van Cusa (1401-1464) was een belangrijk vertegenwoordiger van de zogenaamde negatieve theologie: wij kunnen van God slechts zeggen wat hij niet is. (red.). Meer over negatieve theologie; zie: "Zolang jij spreekt, zwijgt God. Het 'andere weten' van de negatieve theologie door Theo van de Kerkhof 

[box type="shadow" ]

Dr. Taede A. Smedes (1973) is godsdienstfilosoof en theoloog en specialist op het gebied van de relatie tussen theologie en natuurwetenschap.

cover u doet nietsStephan de Jong, U doet niets, want U bent God, Meinema 2014, 96 blz., € 12,50.

Stephan de Jong is predikant in de Protestantse Kerk te Bussum, daarnaast is hij verhalenverteller en beeldend kunstenaar. Hij doceerde enige jaren aan een theologische opleiding in Chili en publiceerde diverse theologische boeken en verhalenbundels.

 

 [/box]

Maak meer verhalen mogelijk met een donatie

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.
Lees meer over