De andere kant van euthanasie, maakt het uit hoe je sterft?

Maakt het uit hoe je sterft?

Een vraag, een indringende vraag. Sterven is iets wat ons allemaal eens zal overkomen, vroeg of laat, hoe dan ook. Over de manier waarop hebben de meeste mensen maar weinig invloed. Je kunt bang zijn voor het levenseinde, maar je kunt ook bang zijn voor de periode die aan het levenseinde vooraf gaat.

Angst is vaak een belangrijk motief achter een vraag naar euthanasie. Dat wil dan niet zeggen, dat die angst altijd direct zichtbaar is achter de wens om ‘zelf uit te maken wanneer ik sterf’. Waardig te willen sterven, zonder lijden kan voortkomen uit angst voor het lijden. Wil iemand die om euthanasie vraagt echt dood? Of wordt de doodswens ingefluisterd door de vrees voor het (verwachte) lijden?

We zijn eraan gewend geraakt om lijden te zien als iets nutteloos, iets om te vermijden. Maar als je terugkijkt op je leven, dan zijn het vaak de momenten van lijden waarin je het meest hebt geleerd, waarin je jezelf het meest hebt ontwikkeld. We staan als mensen van deze tijd voor de opgave ook de betekenis, de zin van lijden, verlies en aftakeling voor het levenseinde te leren kennen en te onderzoeken.

Ik wil dood, of toch niet?

Het feitelijke aantal zelfmoorden blijkt het topje van een ijsberg te zijn. Jaarlijks denken 400.000 mensen wel eens serieus na over zelfmoord. 94.000 maal komt het tot een serieuze zelfmoordpoging. Daarvan leiden jaarlijks 15.000 pogingen tot een opname op de spoedeisende hulp van een ziekenhuis, zeg maar ruim 40 per dag. Ondanks deze aantallen blijft het feitelijk aantal zelfmoorden ruim onder de 2.000 per jaar, ruim 5 per dag.

Er zitten, als het om zelfmoord gaat, blijkbaar nogal wat drempels tussen de gedachte en de daad. Die drempels liggen, breed gezegd, bij contacten in het sociale netwerk en behandeling door de hulpverlening. Dit leidt lang niet altijd tot het verdwijnen van de doodswens, maar vaak wel tot het uitstellen en mogelijk steeds verder uitstellen van de daad zelf. De mogelijkheid van zelfmoord blijft dan op de achtergrond aanwezig als ‘nooduitgang’.

Bij de euthanasiewens treedt iets vergelijkbaars op. Steunende gesprekken en adequate medische zorg leiden niet zelden tot uitstel van de euthanasie. Het stapsgewijs accepteren van het lijden of de lichamelijke en psychische aftakeling, leidt vroeger of later tot een natuurlijke dood. Het is hoe dan ook van doorslaggevend gewicht, welke hoop er achter de problemen gloort en welke betekenis de betrokkene toekent aan de actuele en de verwachte levensomstandigheden.

Hoe manifesteert lijden zich in de laatste levensfase?

Er is lichamelijk lijden, lijden in de ziel, maar ook geestelijk lijden. Je kunt ze niet los van elkaar zien, maar wel onderscheiden. De arts kan lichamelijke pijn en lijden met medicatie wat verminderen. Vaak is informatie over de mogelijkheden om het lichamelijke lijden te verlichten al een grote hulp om vertrouwen te krijgen. Zeker weten dat de medicatie tegen een insult of tegen benauwdheid boven je bed hangt, zodat die zo nodig direct kan worden ingezet – dat helpt tegen de angst en vermindert het lijden in de ziel.

Lijden in de ziel kan voortkomen uit zorgen over dingen die in je leven niet klaar zijn, door schuldgevoelens, en ook door zorgen over dierbaren, die je zult moeten achterlaten.

Lijden op geestelijk niveau heeft vaak te maken met het geweten dat spreekt en met zingeving. Het gaat ook wel om twijfel, bijvoorbeeld:  ‘Ben ik er nog wel als ik straks geen lichaam meer heb, of raak ik mezelf echt kwijt?’  Ook om vragen zoals: ‘Wie ben ik eigenlijk? Hoe heb ik geleefd?  Wat heb ik niet goed gedaan in mijn leven? Wat hàd ik kunnen doen, maar heb ik niet gedaan?’

In Gezichtspunt 63, De andere kant van euthanasie wordt hier verder op ingegaan. Deze brochure is te vinden op onze website www.gezichtspunten.nl

Ook op VOLZIN publiceren? Meer informatie