Christelijk geloven? Erik Borgman verwoordt het heel bondig: “Midden in de wereld waar ook ISIS huishoudt en de ebola-epidemie is uitgebroken, is de vrede en het ware leven onder ons aanwezig. Kwetsbaar, maar met overmacht.” De kerk verbindt de verschillende aspecten van het geloof aan christelijke feestdagen, verspreid over het jaar. Morgen (zondag voor de Advent) viert de kerk de ‘kwetsbare overmacht’ van God in het feest van Christus koning: “Wij vieren dat Jezus Christus koning is – neen, niet van de wereld, maar van het heelal!”
Door Erik Borgman
Gods molens malen langzaam, wordt wel gezegd als het afwikkelen van zaken in kerkelijk verband veel meer tijd kost dan elders. De kerk heeft niet alleen de tijd, maar ook nog de eeuwigheid. Spontaan associëren de meeste mensen de kerk in ieder geval niet met overmatige voortvarendheid.
Niettemin is er een typisch kerkelijke manier om op de zaken vooruit te lopen. De Advent - periode van spirituele voorbereiding op Kerstmis - is nog niet begonnen, maar iedereen in kerkelijke kring is al lang volop voor Kerstmis aan het plannen. En deze week, nog voor Kerst, heb ik zelfs een vergadering in verband met de liturgische voorbereidingen op de Goede Week en Pasen. Het gaat in de apostolische geloofsbelijdenis al zo snel: nadat de gelovigen in de mond is gelegd dat Jezus is geboren uit de maagd Maria, klinkt onmiddellijk: “is gekruisigd, gestorven en begraven”. De dood volgt de geboorte op de voet. Maar nadenken over de herdenking van zijn kruisdood voordat zijn geboorte is gevierd, is nog weer een stap verder.
Voorafschaduwing
Natuurlijk kennen we het afloop van het verhaal. Jezus’ leerlingen werden zich tijdens zijn leven steeds meer bewust van de dreiging. Zijn gewelddadige dood bleef een mogelijkheid, al werd hij steeds waarschijnlijker. Hij werd pas een zekerheid toen Jezus gevangengenomen en ter dood veroordeeld werd. Ook voor Jezus zelf betekende het inzicht dat de Messias ‘moet’ lijden, zoals de evangelies zeggen, niet dat zijn levensweg een vastgelegd script was. Toen zijn lijden en dood onvermijdelijk werd en hij eraan werd overgeleverd, nam hij ze ‘vrijwillig op zich’, zo formuleren de eucharistische gebeden zorgvuldig. Voor ons echter staat de afloop a priori vast. Wij herdenken met Kerstmis de geboorte van Jezus, waarvan we weten dat hij geleden heeft en gestorven is.
Sterker, zijn geboorte is een voorafschaduwing van Pasen, zoals het scheppingsverhaal in het bijbelboek Genesis rijmt op het uittochtverhaal in Exodus. God scheidde “de wateren onder het uitspansel van het water erboven” (Genesis 1,7). En zo ook spleet God de zee, opdat de Israëlieten erdoorheen konden trekken en aan de slavernij in Egypte konden ontkomen (Exodus 14,22). Jezus’ geboorte in een dierenschuilplaats, het feit dat hij in een kribbe werd gelegd omdat er in de wereld die zichzelf als beschaafd ziet geen plaats voor hem was, rijmt eveneens met zijn verblijf in het graf. “Hij kwam naar de zijnen, maar de zijnen hebben hem niet opgenomen”, zo vat het Johannesevangelie het samen. Vanuit de niet-plaatsen van stal en doodsverblijf trok hij de wereld in en toonde de wereld wat zij was en hoe zij eigenlijk was bedoeld.
Gedenken
Toch is het van belang de verschillende aspecten van het geheim dat Jezus is uit elkaar te houden. Daarom spreidde de kerk die bijzonder aspecten van Jezus’ leven uit over het jaar. Met Pasen gedenken wij zijn opstanding uit de dood en laten hierdoor onze eigen hoop aansteken, met Goede Vrijdag gedenken wij dat Jezus zich in die dood met ons identificeert en zichzelf aan God toevertrouwt, en daarmee ook aan ons. Witte Donderdag roept in gedachtenis dat dit zijn ultieme dienst is aan ons en de omkering van alle verhoudingen betekent: “als ik, de Heer en Leraar, jullie voeten heb gewassen, moeten jullie ook elkaar de voeten wassen” (Johannes 13,14). Met Kerstmis gedenken wij zijn kwetsbare begin en dat in deze kwetsbaarheid Gods vrede onder ons zijn woonplaats vindt.
Het ware leven
Inderdaad: middenin de wereld waar ook ISIS huishoudt en de ebola-epidemie is uitgebroken, is de vrede en het ware leven onder ons aanwezig. Kwetsbaar, maar daarin met overmacht. Deze ongelooflijke waarheid – met de nadruk op alle twee de onderdelen, wat mij betreft: ‘ongelooflijk’ en ‘waarheid’ – viert de katholieke kerk komende zondag (23 nov.). Volgende week (30 nov.) begint de Advent, de echte voorbereidingstijd voor Kerstmis, maar zondag vieren wij dat Jezus Christus koning is – neen, niet van de wereld, maar van het heelal! Ik zeg het graag een beetje provocerend: het christendom valt veel te verwijten, maar geen overmatige bescheidenheid! De God waar het van getuigt is bescheiden en dringt zich niet op. Jezus die het zich herinnert was bescheiden door geboren te worden in de goot en te handelen als een slaaf. De Geest is bescheiden want neemt haar woonplaats in eenvoudige gebaren van liefde en barmhartigheid. Maar het blijft God waarover in dit allesgesproken wordt, de allesomvattende en allesdoordringende werkelijkheid.
Bescheidenheid
De christelijke boodschap is dat bescheidenheid de wereld regeert. Deze wereld, die minstens voor de helft in het bezit lijkt van de brutalen, zoals het spreekwoord zegt. Het christendom kan over die bescheidenheid daarom nooit meer bescheiden spreken.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
