Zeventig jaar geleden stelde psycholoog en filosoof Erich Fromm al de vraag of wij als samenleving eigenlijk wel gezond zijn. Hij wees daarbij op het grote aantal mensen dat ook toen al gebukt ging onder psychisch lijden. Op het grote en kleine geweld dat ook toen al niet te beteugelen viel. En op de communicatiemiddelen: radio, tv, dagblad en film die ons ook toen al meer beschaving bij zouden moeten brengen, maar ons vaker, gesteund door reclame, rotzooi voorschotelden ‘waarvoor zelfs een halfbeschaafde zich diep zou schamen, zou het slechts één keer in hem opkomen.’
Met de opmerking dat het nogal eens voorkomt dat een bewoner van een krankzinnigengesticht meent dat iedereen gestoord is behalve hijzelf, drong hij weinig zachtzinnig aan op zelfreflectie. Het is duidelijk dat we die nu meer dan ooit nodig hebben om de weg naar een gezonde samenleving te kunnen vinden en gáán.
Er is weinig reden te veronderstellen dat Fromm anno 2025 zou concluderen dat onze samenleving er sinds de jaren vijftig gezonder op is geworden. Het aantal mensen dat kampt met psychisch lijden is zeker niet afgenomen en het ligt voor de hand dat deze toename samenhangt met verkeerde afslagen die we als samenleving genomen hebben of aan het nemen zijn. Agressie en geweld zijn steeds ‘normalere’ manieren geworden om ongenoegen te uiten.
Zou Fromm het geloofd hebben als hem verteld was dat in de 21e eeuw ambulancemedewerkers en politieagenten belaagd worden met zwaar vuurwerk? En dat we een regering hebben die zo bang is door de boze kiezer afgestraft te worden dat ze weigert de nodige maatregelen te nemen? Om over wat er rondgaat aan nonsens, leugens en vuiligheid via de sociale (?) media nog maar te zwijgen.
Te midden van alle onzekerheid en agressie snakken velen van ons naar wat meer vriendelijkheid en verbinding. Het is hoopvol dat in de Kerst- en Oudejaarsconferences van Freek de Jonge, Pieter Derks en Dolf Jansen de zorgen om onze samenleving en het verlangen naar verbinding duidelijk aanwezig waren. En ook uw gewaardeerde Volzin magazine wil verbinding voeden.
Toch is het gebrek aan verbinding niet het probleem, want of we het willen of niet: we maken deel uit van het web van het leven en alleen al zonder zuurstof zouden we niet kunnen bestaan. Het wezenlijke probleem is de ontkénning van de verbinding die voor het leven op zich, maar net zo goed voor een gezonde samenleving, essentieel is: sine qua non! De apostel Paulus verwoordde dit inzicht met de metafoor van het lichaam: waar zou de voet zijn zonder het oog, de hand zonder het hart? Als één lid lijdt, lijden alle leden mee. Als één lid zich verheugt, voelen ook alle andere leden zich beter. Ziedaar het wezen van een zinvol en goed bestaan en van een gezonde samenleving.
Het is niet alleen bruut en onbeschoft een ambulancezuster te bekogelen, maar het is ook nog eens oerstom omdat de schade die je een ander berokkent ook altijd jezelf treft. Want of je het nu wilt weten of niet: die ander is je medemens met wie je verbonden bent.
Gevaarlijk zijn de krachten die de levensnoodzakelijke verbinding ontkennen en frustreren door bijvoorbeeld ‘eigen volk en eigen god eerst’ te roepen. Het zijn naar de letter van het woord ont-bindende krachten. Het valt dan ook te vrezen dat Wilders onlangs een even juiste als treurige diagnose stelde toen hij zei dat hij het woord verbinding niet meer kon horen.
Leven in erkenning van onze verbondenheid met alles en iedereen is geen ideële luxe, maar levensnoodzakelijk. De vraag Hoe houd je je hart zacht? van Natascha van Weezel is letterlijk van levensbelang. We zullen het moeten hebben van de zachte krachten, zoals niet alleen zij het zegt, maar ook andere wijzen in verleden en heden het gezegd hebben en steeds weer zullen zeggen. Zachte krachten van verbinding - lééf ze!
Dirk van de Glind was docent Levensbeschouwelijke Vorming. Hij schrijft en geeft lezingen over religie, cultuur, samenleving en zingeving. Voor meer informatie: www.dirkvandeglind.nl.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
