Denk niet te licht over scheiden

Scheiden is voor mij een 'no go', schreef Annemarie Scheerboom in haar laatste column. Marinus van den Berg gaat met haar mee wanneer zij pleit tegen lichtzinnig scheiden. Maar hij staat tegenover haar als zij wil beweren dat lichtzinnigheid de norm is. Dat doet onrecht aan de pijn en strijd van de scheiding die iemand tegen wil en dank overkomt. "Ik geloof in idealen zoals duurzame relaties en ik wens ze iedereen toe. Ik heb er last van als dat geloof geen oog heeft voor de verhalen van een andere werkelijkheid."

Door Marinus van den Berg

“Mijn moeder had me gewaarschuwd. Zij zag die vriend niet zitten.” Dat was veertig jaar geleden. Nu heeft ze er spijt van. Veel tijd van leven heeft ze niet meer. Ze heeft er al lang spijt van maar tot scheiden is het niet gekomen. Ze heeft twee kinderen maar die had hij niet gewild. Ze vertelt het in de eerste ontmoeting en hij bevestigt het. Het voelt als gênant.

Het eerste gesprek eindigt in de vraag of ze graag een keer alleen met mij willen praten. Heel graag was de reactie. Hij zou naar de markt gaan. Ze is blij met dit gesprek alleen. “Hij zit overal bovenop en dat is alleen maar erger geworden.” Dit geeft haar ruimte. Het gesprek lost niets op maar het lucht wel op.

Ook het derde gesprek zal met haar alleen zijn. Waarom scheiden een niet gegane weg is, werd me niet zo duidelijk. Daarvoor was ik ook niet gevraagd. Ze wilde met mij over God praten. Haar oma had met een dominee ook zulke mooie gesprekken gehad. Ik begon te begrijpen dat ze in ieder geval een mooi gesprek wilde. Een gesprek waarin ze kon zeggen wat haar op het hart lag. Er gingen steeds meer deurtjes open. Ze droomde soms van haar moeder alsof die er weer was. Die moeder had gezien wat zij toen niet wilde horen en zien.

Ik moest ook even denken aan mijn overleden moeder die vele jaren geleden een vriend van een van mijn jongere zussen niet zag zitten. Maar mijn zus luisterde niet naar mijn moeder. Mijn moeder belde me erover op en ik gaf haar een antwoord dat ze niet leuk vond: niet mee bemoeien. Mijn zus is al vele jaren gelukkig met een andere man getrouwd. Ouders mogen meeleven en toekijken.

Weg om niet te gaan

In mijn achterhoofd loopt al enkele dagen de bijdrage van Annemarie Scheerboom. Ik weet niets van haar maar ze legt een persoonlijk getuigenis af: scheiden is voor haar een weg om niet te gaan. No go staat er in het Engels. Haar geloof helpt haar daarin ook al vinden mensen om haar heen dat ouderwets. Ik herlees haar bijdrage enkele malen en probeer goed te luisteren. Het getrouwde leven kan heel gewoontjes zijn: is het dat nu.

Een vrouw in een cursus voor wijkziekenverzorgenden, vertelde dat ze aan haar man ging twijfelen toen ze zoals ze zei in de stilte van haar huwelijk was gekomen. Enkele maanden na haar trouwdag. Ze begon te twijfelen aan haar keuze. Ze vertelde het aan een oudere vriendin en ze kwamen te praten over de voorbije acht jaar. Haar moeder was gestorven en zij had als oudste de taken overgenomen. Ze was alsmaar bezig geweest en nu ze in haar nieuwgebouwde huis woonde, miste ze meer en meer haar moeder. Niet haar keuze was het probleem maar haar rouw. Ze zocht steun en dat was de redding van haar huwelijk geweest, vertelde ze.

Onderzoek

Ik wil Annemarie Scheerbooms geluid ondersteunen als ze wil zeggen ga op onderzoek uit, ga aan het werk als de romantiek voorbij is, als de bruidsjurk aan het verkleuren is. Al jaren heb ik veel waardering voor Alfons van Steenwegen en zijn boek Liefde is een werkwoord. (1) Er zijn ook niet zo bekende weekenden voor echtparen die onder begeleiding in een groep naar hun relatie durven te kijken als het niet zo goed meer loopt.

Van al mijn zussen en broers en dat zijn er veel – we waren met veertien – is er geen gescheiden. Daar ben ik niet trots op maar zo is het. Maar een neef en een nicht zijn wel gescheiden. Ik weet daar weinig van, maar van mijn nicht met een dochter van twaalf, weet ik, dat haar man omging met een vrouw met kinderen. Al langer dan ze wist. Zij kan mede door steun van haar vader alleen wonen. Maar ik hoor ook van haar pijn. De wegreclames over scheiden en prettig regelen zijn aan haar niet besteed. Gelukkig is een vechtscheiding voorkomen maar het was en is pijnlijk en eenzaam.

Mijn nicht en anderen die ik nabij ken hadden geen keuze. Zij is niet de enige die ik van nabij ken die niet lichtvaardig gescheiden zijn maar na zeer veel moeite. Ik ken de verhalen van hen die geweld hebben ondervonden, die weten wat verslavingen stuk kunnen maken en van hen die moeten leven met niet verzorgde trauma’s. Ik ken verhalen van hen die ondanks alles elkaar hervonden maar ik ga hen niet voorbeeldig noemen. Dat doet onrecht aan allen die wel anders wilden maar op een doodlopende weg waren.

Ik ga naast Annemarie staan als ze een vraagteken stelt bij lichtzinnigheid, maar ik ga tegenover haar staan als ze te snel denkt dat er teveel te gemakkelijk en te lichtzinnig wordt gescheiden. Ik zou haar willen vragen om te luisteren naar de vrouwen en mannen met een ander verhaal zonder te oordelen. Ik wens haar en iedereen een duurzame relatie toe.

Mededogen

Luisteren naar een failliete relatie op het einde van iemands leven vraagt om mededogen en luisteren zonder invullen. Ik geloof in idealen zoals duurzame relaties en ik wens ze iedereen toe. Ik heb er last van als dat geloof geen oog heeft voor de verhalen van een andere werkelijkheid. Jezus lijkt hard als het om scheiden gaat en zo is het ook vaak gehoord en verkondigd. Maar zijn harde woorden wilden juist de kwetsbaarsten steunen. Je zet iemand, een vrouw of een man, niet zomaar op de keien.

De vrouw die met mij over God wilde praten zocht mededogen. Pijn en verdriet vragen niet om vrome rotsen waarop je kunt stuklopen maar om mensen aan wie je je vast kunt houden. Mensen met begrip en inzicht. Ik schrijf het op de dag waarop ik het boek De mijne zijn liefste [2] krijg toegestuurd en lees. Het gaat over leven in samengestelde gezinnen na verlies door de dood en na scheiding. Er blijkt een grote kans op een nieuwe scheiding. Dit vraagt niet om een moreel oordeel maar om kennis van zaken over de complexe dynamieken. Ik beveel het graag aan.

-------------------------

[1] Alfons Vansteenwegen, Liefde is een werkwoord, Lannoo (2009). 237 blz., € 21,99.

[2] Magda Hengst & Karin den Hollander, De mijne is de liefste, Uitgeverij 'In de Wolken' (2019), 224 blz., € 24,95; zie ook: www.in- de-wolken.nl.

Lees ook de column van Annemarie Scheerboom: Scheiden is voor mij een dikke 'no go'