Een lastig land

"We leven in een gaaf land", zegt de een. "Het is crisis", roepen anderen in koor. Of is ons land onzeker, wankelend, post-christelijk, heidens, of gewoonweg 'lastig'? Zijn we een gaaf land? "In ieder geval zijn er veel gave mensen met het hart op de goede plek", vindt Marinus van den Berg.

Door Marinus van den Berg

De premier heeft het meerdere malen gezegd: "We leven in een gaaf land." Ik sprak met een van mijn buren. Hij was voor de tweede maal gedotterd. Twee dagen later kon hij weer werken. “Wat kan men toch veel”, zei hij. Dezelfde dag hoorde ik minister Ernst Kuipers, minister van Volkgezondheid Welzijn en Sport,  spreken over een dreigend zorginfarct. We zijn niet meer de beste in de wereld, hield hij zijn ministerie en ons tv-kijkers voor. We moeten onszelf niet in slaap sussen. De dag ervoor stapte de ambtelijke top van de Tweede Kamer op: een ongekende crisis in de democratie zei oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet in Buitenhof. Weer een crisis.

Leven we in een crisistijd, waarin de noodsituaties zich opeenstapelen? Leven we in een crisisland? Op een muur aan de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam heeft iemand geschreven: 'Iedereen is onzeker.' Ook Jan Terlouw die 91 werd, laat zich in diezelfde geest horen: Het is de tijd van de wankelende mens. Er is veel onrust in de maatschappij zei mevrouw Verbeet. In de zaterdagkrant lees ik dat paus Franciscus tegen de Nederlandse bisschoppen gezegd zou hebben dat we in een 'lastig land' leven met veel post-christelijken en heidenen. Bert Keizer, arts, filosoof en schrijver zuchtte in het zelfde weekend in zijn vrijdagse column (11 nov. 2022) over de manier waarop er in het buitenland over ons euthanasiebeleid wordt gedacht en gesproken. Veelal zonder kennis van feiten verspreidt men spookverhalen. Hij wordt er moe van.

Schulp

In wat voor een land leven we? En hoe kan je en wil je als christen leven in dit land? In datzelfde weekend was gastspreken bij de stichting Als kanker je raakt. We kwamen samen in de gerenoveerde Zuiderkerk in Drachten. Daar was tegelijkertijd een expositie van kunstenaars die niet bij de top horen maar wel opgetild mogen worden, zoals de koster/beheerder, een vrouw, zei. Wat kan kunst voor de kerk betekenen en wat kan de kerk voor kunstenaars betekenen? Door haar leerde ik een keramist kennen die uit klei een groen beschilderde 'schulp', zoals hij dat noemde, had gemaakt. De eerste was vooral naar binnen gericht, maar de drie anderen waren als een langzaam opengaande amarylisbol meer open aan het komen.

Wat staat ons te doen? Bijna angstig en verdedigend leven in de eigen bubbel van de eigen waarheid waarin we ons niet meer laten bevragen? Of gaan we open? Gaan we ontschulpen? Bij de post zat dat weekend het kerstboek van de theoloog Tomas Halik: Omdat God ernaar verlangt mens te zijn (Kokboekencentrum, 2022).

Opengaan

Moeten we verlangen naar volle kerken of kunnen we leren van de lege kerken? Getuigen de lege kerken van het verlangen van God om mens met de mensen te kunnen zijn? Halik wijst in de richting van de paus: ga naar het veldhospitaal waar mensen lijden. Niet om hen te bekeren maar om te dienen en naar hen te luisteren. Laten we luisteren naar de meisjes en vrouwen in Iran. Voor hen schreef ik onderstaande tekst. Laten we luisteren naar de soldaten in de Oekraïne oorlog. Laten we van betekenis voor hen zijn.

Ik trek het breder: laten we ons engageren met hen die onzeker en wanhopig zijn. Met hen die steeds meer lasten te dragen hebben. Laten we naar buiten trekken. Laten we niet alleen soep maken voor eenzamen maar ook luisteren naar hun ervaringen. Laten we niet alleen onderdak bieden aan vluchtelingen maar ook van hen leren. Misschien moeten zij ons meer missioneren dan wij hen. Misschien moeten we naar hun ziel luisteren en stoppen met zieltjes willen winnen. Laten we opengaan voor hen die we niet kennen en zelf bescheidener worden. Ik wens het boek van Halik geen plaats in boekenkasten maar een plaats op vele tafels.

Zijn we een lastig land? Hebben we de post-christelijken te vrezen? Of de heidenen? Moeten we in de verdediging of dialogisch leren luisteren om elkaars waarden te zien? In  nog steeds hetzelfde weekend vroeg de redactie van het magazine Elisabeth mij om een column te schrijven over ongelovige geliefden. Ik dacht aan een gezin waar een zoon huwde met een moslima met een hoofddoek. Ik dacht aan een vader die zei nog liever te hebben dat zijn dochter een eind aan haar leven maakt dan dat ze met een protestante jongen, laat staan een vriend die nergens aan doet, thuiskomt. Ik dacht aan een weduwe die zei: “De meeste steun en hulp heb ik van de buren, mensen van wie men zegt dat ze nergens aandoen.”

Gave mensen

Zijn we een gaaf land? In ieder geval zijn er veel gave mensen met het hart op de goede plek. Hun verhalen worden onvoldoende verteld. We kijken teveel naar getallen. Zijn we een lastig land? Is het misschien een taak van christenen (katholieken zijn toch allereerst christenen) om lastige vragen te stellen? Lastige vragen die wakker houden in deze onzekere overgangstijd. Het is verontrustend dat het demonstratierecht steeds meer aan banden wordt gelegd. Eens dacht ik dat heidenen barbaren waren maar ik ben steeds onzekerder geworden nu Poetin en aartsbisschop Kyrill (wat storm betekent) in Moskou zulke goede maatjes lijken.

Is Nederland een lastig land? Of heeft de paus de bisschoppen uitgedaagd om thuis nog eens met elkaar en met ... (vul maar in) te praten? Om meer te ontschulpen?

 

Vrouwen en meisjes van Iran

Doodgeschoten

Doodgemarteld

Asra en Nika en allen die we niet kennen

Jullie blijven leven onder ons

Jullie zijn wereldburgers geworden

Jullie zijn de nieuwe martelaren

Jullie lieten je niet meer muilkorven

Jullie wilden gezien worden

Jullie lieten van je horen

Jullie waagden je leven voor de waardigheid

Jullie mogen niet vergeten worden

Over jullie dood mag niet gezwegen worden

Jullie brachten en brengen hoop

Dat ook vrouwen en meisjes er toe doen

Laten we jullie blijven noemen

Ook als de camera’s zijn vertrokken

Ook als weer ander nieuws ons overspoelt

Vrouwen en meisjes van Iran

En alle vrouwen en meisjes

geminacht, geslagen, gemarteld en ontvoerd

Blijf spreken, blijf zingen van een nieuwe tijd

Dat wij niet in slaap vallen maar stem met jullie zijn.