Een man met een missie

Het binnenkerkelijk gebeuren is niet zo interessant, schrijft René Grotenhuis. Maar soms ontkom je er niet aan. Zoals recent bij een personeelswisseling in het bisdom Utrecht, waarbij een pril proces van opbouw en vertrouwen werd verstoord. De Utrechtse bisschop Eijk is ontegenzeggelijk een man met een missie. Maar van missionarissen zou hij kunnen leren "dat hun missie begon met luisteren en begrijpen en zich laten raken door de mensen voor wie ze wilden werken."

Door René Grotenhuis

De Duitse predikant en theoloog Dietrich Bonhoeffer schreef in 1944 in een van zijn brieven uit de gevangenis dat de kerk alleen maar betekenisvol is omdat ze een zending heeft in de wereld. Zelfs als die wereld, zoals in de tijd van het nazisme duidelijk was, geen enkele belangstelling voor of boodschap heeft aan de christelijke kerk, dan nog is de kern van haar opdracht de blijde boodschap te verkondigen. De kerk, zo scheef Bonhoeffer, is geen religieuze vereniging.

Net als Bonhoeffer ben ik van mening dat de kerk er niet voor zichzelf is. Het is geen muziekvereniging of sportvereniging waar leden elkaar treffen om met elkaar muziek te maken of te sporten als het hoogste doel van de vereniging. De kerk is er om deze wereld, Gods wereld, rechtvaardiger en heilzamer te maken in een niet aflatende inspanning om het koninkrijk Gods zichtbaar te maken

Binnenkerkelijke ontwikkelingen

Om die reden heb ik in deze blogs de afgelopen jaren niet vaak geschreven over binnenkerkelijke ontwikkelingen. Ik vind het binnenkerkelijke gebeuren vaak niet zo interessant. Er lekt mij altijd teveel energie weg in de binnenkerkelijke discussies over het ambt of kerkelijke herstructurering.

Maar nu ontkom ik er toch niet aan iets te zeggen over de overplaatsing die kardinaal Eijk heeft verordonneerd in zijn bisdom. Pastoor Huitink wordt na nog geen drie jaar overgeplaatst van Utrecht naar Zwolle en de pastoor van Zwolle komt naar Utrecht. Ik schrijf erover omdat ik de afgelopen drie jaar nauw betrokken ben geweest bij de vorming van een nieuwe stadsparochie in Utrecht om daarmee nieuw elan te ontwikkelen en invulling te geven aan de opdracht van de katholieke gemeenschap voor de stad: het ging er niet om de inkrimping van de katholieke kerk als religieuze vereniging te managen, maar om een nieuw antwoord te vinden op de uitdaging die we hebben als kerk voor de stad.

Terwijl net de eerste fase achter de rug is en een eerste beleidsplan drie weken geleden is gepresenteerd, wordt het proces doorbroken door een personeelswisseling. Niets ten nadele van zijn opvolger, maar zo’n ingreep op dit moment doorbreekt hoe dan ook het opbouwproces dat in gang was gezet. Terwijl in de afgelopen drie jaar langzaam vertrouwen was gegroeid dat dit proces iets goeds op zou kunnen leveren, ontstaat nu nieuwe onzekerheid. Met parochianen en parochiebestuur is daarover geen overleg geweest en er is geen analyse gemaakt van het proces in de stad. De vraag of een personeelswisseling nu het goede moment is, heeft geen moment een rol gespeeld in de beslissing.

Het bericht van deze personeelsruil kwam kort nadat ik vernam dat de pastoor van Arnhem intreedt bij de augustijnen in België. Naast de roeping tot het kloosterleven en zijn eerdere ervaringen met de augustijnen, schrijft hij: "Ik heb ook gemerkt dat onze bisschop geen agenda heeft voor de ideeën die ik heb. Ik heb me daarom beraden op mijn eigen roeping en gekozen om in te treden."

Bekering

Kardinaal Eijk laat voortdurend blijken dat hij een man is met een missie, bedoeld om de katholieke kerk op het juiste spoor te krijgen en om haar te redden van afglijden in onduidelijkheid en half-bakken geloof.

Ik moet daarbij vaak denken aan de missionarissen die ik in mijn periode als directeur van Cordaid gesproken heb. Bijna allemaal vertelden ze mij het verhaal van hun eigen bekering. Ze vertelden hoe ze volgestopt met opdrachten en ideeën en overtuigingen naar Afrika, Azië of Latijns-Amerika gingen om daar de mensen te leren over ontwikkeling en het geloof, maar hoe ze zelf bekeerd werden. Ze ontdekten de waarde en de betekenis van de mensen tot wie ze gezonden waren. Ze leerden hun traditie en cultuur verstaan, hun beleving van God en de geschiedenis. Hun missie begon met luisteren en begrijpen en zich laten raken door de mensen voor wie ze wilden werken. De waarde van de boodschap en de traditie die ze meebrachten, kon pas daarna van betekenis zijn.

Er is veel in de traditie van 2000 jaar christendom dat de moeite waard is om te bewaren en over te dragen. Maar dat kan alleen met succes en duurzaamheid als er eerst geluisterd wordt, als het levensgevoel van deze tijd begrepen en verstaan wordt inclusief de wens om afscheid te nemen van de kerk van de laatste twee eeuwen.

------------

Kijktip: Zorg bij katholieke elite over bestuursstijl kardinaal Eijk, uitzending van Nieuwsuur, 13 januari 2016.