Een stille kerst graag - Kerstgedachte (2)

“Ik hoop op een stille kerst in goed gezelschap”, schrijft Marinus van den Berg. “Een kerst waarop er niet naar het journaal wordt gekeken en alle mobiele telefoons op stil staan.” Tijd voor een verhaal, Händels Messiah en hooguit even tv voor de zegen van die wonderlijke paus. Hij weet wel: het is een verlangen van velen en tegelijk een elitaire verwachting, niet voor iedereen weggelegd. Maar toch: “Ik verlang naar stilte en in die stilte ontsteek ik een kaars met een woord van hoop: Leg de toekomst niet / in de handen van de wanhopigen”.

Door Marinus van den Berg

Dit jaar hoop ik op een stille kerst. Ik zie niet uit naar een witte kerst, die steeds zeldzamer wordt. Maar wel als het kan een stille kerst. Een dag voor een mooie ommetje met de midwinterhoorn-blazers in het glooiende Twentse landschap . De oude roep. Als het misschien toch wat kouder is chocolademelk en erwtensoep met biologische worst. Ik hoop op een stille kerst in goed gezelschap om ook stil te staan bij de meer persoonlijke gebeurtenissen, zoals afscheid van iemand die een hoge leeftijd bereikte en vorig jaar nog aan de kersttafel zat .We zullen de jaren gedenken dat er nog anderen aan de kersttafel zaten die er ook niet meer zijn. Ik hoop op een kerst waarop er niet naar het journaal wordt gekeken en alle mobiele telefoons op stil staan. Die kans is groot, maar aan vele kersttafels zal dat anders zijn. Een dag los zijn van steeds nieuw nieuws ook als dat geen nieuws is, kan veel gevraagd zijn.

Stress

Een docente journalistiek vertelde me van de stress waaronder steeds meer studenten gebukt gaan en soms maanden tot niets meer komen. Ik schrok van haar verhalen. We stonden even stil bij dat meisje Dascha dat haar leven verloor in de nacht bij een trein en de vader die wil weten wat er precies gebeurd kan zijn. Verhalen die de tijd voor kerst wel heel donker maken. Er zal met de kerst in kerkdiensten en op kerstsamenkomsten zonder twijfel stil worden gestaan bij de vluchtelingenstroom en de vraag of het kerstkind niet allereerst ook een vluchtelingenkind was. De vader zou een verzetsstrijder of bevrijdingsstrijder zijn geweest. Heel wat anders dan een brave Jozef dus. En misschien zullen enkele predikanten het accent leggen op de gastvrijheid die er in die voederbak-die kribbe- werd gevonden en weer anderen zullen een tijdsparallel trekken met :”we zijn vol.” “Vol is vol.” Je kunt dat zelfde verhaal verschillend beluisteren.

Verraad

De tijd van een ware uitleg is voorbij. Er zijn heel wat niet goed verifieerbare verhalen over die vredesvorst die kwam om de wereld te redden. Wie met de kerst wat tijd heeft, kan het laatste boek van Amos Oz, Judas, misschien lezen en je leert dat je ook heel anders naar eenzelfde verhaal en persoon kunt kijken. Wie heeft er nu wie verraden en zijn we niet allemaal verraders ook als we de moed hebben om te veranderen in het leven? Ik sprak met iemand die gekozen had voor een nieuwe relatie en zijn vrouw bij wie hij kinderen had, verlaten had. Hij was aan het verhuizen. Geen vechtscheiding maar toch. Die vraag van verraad was hem niet vreemd. Ik dwaal af – zoals dat ook vaak is als je stil wordt – want ik hoop op een stille kerst.

Lijden

Ik weet wel dat het kind gekomen is om bij het lijden in de wereld te zijn en bij de lijdende mens, maar ik wil toch graag vooral stilte met Kerst. Geen journaal, geen televisie. Alleen even de zegen voor de stad en de wereld, Urbi et Orbi van die wonderlijke Paus die oproept tot samen, samen zijn we de wereld. Een dag als het kan niet al die onrust van deze tijd, de naschokken van Parijs, de onzekerheid of dit nu wel deel is van een nieuwe oorlog. Een dag ook even niet de opwarming van de aarde. Misschien wel wat meer kaarsen en minder elektrisch licht maar ik verlang niet naar het uitvallen van de energievoorziening waaraan ik zo gewend ben. Ik wil mij afsluiten van de grote wereld met al die vluchtelingen en misschien wel een van die Russische verhalen lezen waarin het Kind als een vreemde gast door de straten van Moskou loopt en aanklopt. Ik hoop op tijd voor mooie muziek – graag Händels Messiah – een goed gesprek en een heerlijke maaltijd met heerlijke wijn. Boeren-stamppot met worst vind ik ook heerlijk maar met de kerst is mij dat te sober.

Bevoorrecht

U zult mijn verwachting nogal egoïstisch vinden of elitair. Dag mag want zo is het ook. Het is ook de verwachting van een bevoorrecht mens. Er zijn genoeg mensen die ook wel zo iets willen, maar voor wie het leven er heel anders uitziet. Vrede in de wereld is ver weg, maar vrede in de eigen wereld van thuis, aan tafel, kan ook ver weg zijn. Ik ben me daar zeer van bewust. Ik ben dankbaar dat mijn verwachting voor een stille kerst grote kans maakt ook vervuld te worden. Ondanks alles heb ik dat verlangen naar zo een serene kerst.

Stilte

In die stilte wil ik zeker ook denken aan al die mensen die helpen bij de vluchtelingenopvang, bij de voedselbanken of die werken op plaatsen waar mensen stervende zijn zoals in hospices. Ik heb diep respect voor al die mensen die hoe dan ook belangeloze aandacht schenken aan anderen in welke vorm dan ook. We gaan in 2015 kerst vieren in een nerveuze tijd. Alle verhoudingen in de wereld lijken herzien te moeten worden. Alles is panta rhei alsmaar in beweging.

Er is veel waarop ik geen invloed heb. Er zijn gedachtegangen die ik nauwelijks of helemaal niet begrijp. Er zijn gedachtegangen waar ik angstig van word. Dat je denkt dat er een God is die je in zijn hemel haalt als je op aarde het leven van willekeurige mensen tot een hel maakt. Ik kan me steeds beter voorstellen dat velen niet meer kunnen geloven. Ik kan wel stilstaan bij de vraag: welke invloed kan ik wel hebben in mijn wereld van alle dag. Hoe kan ik zelf in verbinding treden met mensen die zo heel anders kunnen zijn. Ik geloof meer in het gesprek dan in de taal van bommen. Maar met kerst verlang ik naar stilte en in die stilte ontsteek ik een kaars met deze woorden

Leg de toekomst niet

in de handen van de wanhopigen

Ondanks alle lijden

blijf hopen

Ondanks alle oorlogen

blijf hopen

Ondanks alle geweld

blijf hopen

Naar David Grossman

Bovenstaand gedicht is te vinden in nieuwste boek van Marinus van den Berg: Lijden Verlichten, Op weg met de ander, Ten Have, 2015.