Een woord een woord

Wat vermag een woord? Praten, het gesprek aangaan, onderhandelen? Wat is het belang van woorden als je oog in oog staat met terreur? Is taal van levensbelang? Kunnen woorden “het verschil maken tussen leven en dood”, zoals een FBI-instructie stelt. Of is taal een slap kruid, dat niet opgewassen is tegen terreur? Marinus van den Berg mijmert over woorden tijdens een zondagse wandeling. Naar aanleiding van het boek van Frank Westerman, 'Een woord een woord.'

Door Marinus van den Berg

De zondag is de dag die er is om zinnige woorden door te geven, woorden die zin geven, die zin wekken, die zin schenken. Ik kreeg een mooie woordenkaart (1). Met woorden zoals vertrouwen, kracht, tederheid, gebed, kwetsbaarheid, stilte. Er staan 39 woorden op. “Zingeving is het woord van de toekomst en gaat het winnen van spiritueel”, zei Peter Nissen op de vijfde landelijke pastorale dag van de PKN in Zwolle (2). Dat was zaterdag. Ik kreeg er goede zin van.

Zoals ik begin maart vanaf station Deventer naar de verjaardag van mijn oudste zus liep/wandelde, zo liep ik vandaag vanaf station Olst naar de verjaardag van mijn oudste broer in Wijhe. Ik nam een omweg via Den Nul en Middel en zag nog onverwachts ‘ons huus’: het huis van mijn ouders, waar wij bijna allemaal geboren zijn en gewoond hebben. Nu boert een van mijn drie jongste broers er. Ik zag veel wat er toen ook al was maar nog meer wat er toen nog niet was. Zoals een soort schurendorp – er bestaat trouwens ook een klooster-dorp aan de Maas in Noord-Limburg.

Navraag leerde me dat dit schurendorp zich al weer aan het uitbreiden is en dat er in die schuren niet duizenden maar eerder honderdduizenden plofkippen werden klaargestoomd voor de nationale en internationale supermarkten. Voedsel voor mensen met een smalle beurs. Er was heel wat om over te denken tijdens deze drie uur durende wandeling.

Treinkaping

Er was ook heel wat te genieten op deze dag met hagel en zon. Zin heeft ook te maken met weg en lust. Het meest gingen mijn gedachten naar een boek. Soms loop je gedachteloos, zonder gedachten. Dan weer vragen juist je gedachten de aandacht, zoals nu dus over dat boek: Een woord een woord van Frank Westerman (3). Op de heenreis in de trein en op de terugreis werd ik door zijn boek bijna verslonden.

Ik herinnerde me december 1975 toen ik nog maar enkele weken in het verpleeghuis werkte en de broer van een van mijn vroegere huis- en studiegenoten, Nico Bulter uit Lonneker, bij de eerste treinkaping in Wijster werd doodgeschoten. Leo Bulter – een jonge dienstplichtige – wordt in dit boek enkele malen genoemd.

In dit boek gaat het om de vraag wat het woord vermag. Wat vermag praten, het gesprek aangaan, onderhandelen als je oog in oog komt te staan met terreur? Het gaat over de vraag wat is de goede toon, de goede innerlijke houding, ook over uitputting en vermoeidheid, over egociation, het ego belang van de onderhandelaar, dat het algemeen belang kan belemmeren. Over wiens zin en over welke zin gaat het? Maar ook over betrouwbaarheid - een woord dat ik graag als veertigste woord zou toevoegen aan die mooie woordenkaart.

Westerman werkte aan zijn boek toen in Parijs en ook in Amsterdam en Rotterdam mensen met een potlood demonstreerden als protest tegen de Charlie-Hebdo-moorden. Ook ik was - met een potlood - in Rotterdam bij de mensen die luisterden naar burgemeester Aboutaleb. “Taal is van levensbelang. Jouw woorden kunnen het verschil maken tussen leven en dood”, staat er in een FBI-instructie.

Slap kruid

Of is taal een slap kruid dat niet opgewassen is tegen terreur? Graag zou ik geweldloos willen zijn en steeds weer kiezen voor gesprek. Ook met IS. Graag een tafel waar geen wapen op ligt en waaraan geen grote bekken schreeuwen, maar waar mensen elkaar aankijken en luisteren. Maar we leven tussen conflict en droom. De zon scheen toen ik in Olst uit de trein stapte – een meisje nam een sprint om de trein nog te halen. Even later hagelde het en zocht ik een schuilplaats in een gebouw naast de Protestantse Kerk waar een zondagsdienst gaande was. “Wat zoekt U hier…?”, vroeg een keurige heer met een stropdas, die me uit dat gebouw (geen café) zag komen. “Een plaats om te schuilen”, zei ik. Het regende nog, maar dat liep af en ik wandelde door een paradijselijke landschap. Bijna aangekomen in Wijhe was er weer een hagelbui. Wat nat kwam ik bij mijn broer aan die me liet genieten van een heerlijke stoel. Frank Westerman schreef een boek met hagel en met de hoop dat de zon die goed doet het laatste woord zal hebben. Een aanrader dit boek dat bijdroeg aan mijn zinnige zondag.

(1) Uitgave van www.tletterhuis.be
(2) Dr. Ds. Peter Nissen, 5de landelijke pastorale dag van de PKN in Zwolle, 16.4.2016
(3) Frank Westerman, Een woord een woord, De Bezige Bij (Amsterdam, 2016), 288 blz., € 19,90.