“Je hele denkraam schudt als je Belcampo leest”

In de rubriek ‘Mijn boek’ interviewt Cees Veltman iedere maand een hedendaagse zinzoeker over zijn of haar favoriete boek. Voor Tjitske Volkerink - o.a. radiopresentator bij de EO en medeoprichtster van het Christelijk Spiritueel Centrum in Hilversum - is dat de bundel 'Bevroren Vuurwerk' van Belcampo. "Deze schrijver helpt mij om vanuit een totaal ander perspectief om mij heen te kijken."

Door Cees Veltman

“Je hele denkraam schudt als je Belcampo leest. Al vanaf mijn schooljaren kan ik er erg van genieten om me in een totaal andere wereld onder te dompelen. Bevroren vuurwerk is een bundel spitsvondige verhalen van hem die ik graag herlees. Bijvoorbeeld het verhaal Opstand der dingen. Het komt uit de jaren zeventig, maar is nog steeds een actueel verhaal. We zijn nu immers vaak bezig met ‘ontspullen’ en duurzaamheid. Op een dag, volgens het verhaal, worden mensen wakker en liggen de dekens vast op het bed. De dingen hebben namelijk een eigen wil gekregen en komen vreedzaam in opstand omdat de mensen er een potje van hebben gemaakt. De mensen blijven achter in huis. Ze worden door dieren verzorgd, maar krijgen alleen brood en aardappelen. Kleren blijken geen sympathieke wezens te zijn. Ze doen al gauw niets anders dan van hun vroegere eigenaars alle mogelijke intimiteiten onthullen.

Ander perspectief

Dan komen de dingen onderling tegen elkaar in opstand, want welk ding is het meeste waard? Welk schroefje in de bank is het belangrijkste? Dan worden de mensen erbij betrokken en uiteindelijk zegt de aarde dat de mens beter voor haar en voor de dingen moet zorgen. Het is een ontzettend grappig verhaal waar veel in zit. Het zet je aan het denken: stel dat de dingen de baas worden, dingen als je smartphone of videospelletjes zouden we nu zeggen. Wat is in het leven de moeite waard en waarom denk ik wat ik denk? Van dat soort vragen word ik blij. Ik kan heel goed meekomen met de boodschap van Belcampo en hij houdt me bezig. Hoe kijk ik eigenlijk tegen het leven aan? En dan zijn glimlach: je kunt dingen ook heel anders zien dan je gewend bent. Dat idee is belangrijk bij het contact met anderen: houd niet strak vast aan je eigen opvattingen, want dan mis je veel bij de ander die uit een heel andere gezichtshoek om zich heen kijkt. Verdiep je in de leefwereld van de ander en ga dan - verrijkt - terug naar je eigen wereld. Zo zag ik het vroeger niet, maar nu wel.

Niet bedreigend

Ik ben opgegroeid in een gereformeerd-vrijgemaakt milieu wat mijn wereldbeeld sterk heeft bepaald. Ik ben nu onderdeel van de evangelische beweging in Nederland en tegelijkertijd doe ik een opleiding bij de jezuïeten en is het Christelijk Spiritueel Centrum tot pioniersplaats gekozen door de Protestantse Kerk in Nederland. Ik ben heel blij met de ruimte die de kerk me biedt. Ik vind andere tradities helemaal niet bedreigend. Het is juist erg interessant om de waarde van andere tradities te ontdekken. Daarna kun je terugkomen bij waar je zelf staat. Ik heb veel gereisd maar die verrijking toen minder sterk ervaren dan in de ontmoetingen die ik nu heb in Nederland. Ik zie bij iedereen een zoektocht naar het antwoord op de vraag: hoe leef ik mijn leven op een waardevolle manier? Dat interesseert me het meest. Ook mensen die vooral bezig zijn met overleven, hebben die vragen. Ook wanhoop kan dat soort zingevingsvragen aanreiken.

Omdenken

Het mooie bij Belcampo is dat je vanuit een totaal ander perspectief om je heen gaat kijken. Hij leert je meer te relativeren en te zien wat echt belangrijk is in het leven. Als je hem leest in de verschillende fasen van je leven, merk je dat hij steeds punten aanraakt die op dat moment belangrijk zijn. Hij opent nieuwe manieren om met de werkelijkheid om te gaan en om de samenleving te bieden wat ze nodig heeft. Van zulk omdenken word ik warm. Kun je ook op een andere manier leven? Kun je framing  ontlopen; het versimpelen van de werkelijkheid? Als mensen je vastzetten, in een hokje duwen, klopt er iets niet. Ik houd er niet van vast te lopen, ik wil juist in beweging zijn want dat is het echte leven.

Belcampo neemt zichzelf als uitgangspunt bij zijn verhalen. Neem zijn verhaal over het laatste oordeel, met als titel Het grote gebeuren. Hij wordt op een ochtend wakker in het gezapige Rijssen en ziet allerlei rare wezens om zich heen. Er gebeuren allemaal vreemde dingen totdat duidelijk wordt dat het laatste oordeel is aangebroken. De mannen die het eeuwenlang van hun kansel hadden verkondigd, hadden dus toch gelijk. Hij schaamt zich nu voor zijn arrogantie dat hij in zijn eentje tegen zoiets als het geloof in het Evangelie was ingegaan met wat hij dacht dat zijn gezond verstand en gezond gevoel was. Duivels maken een opening naar de hel en halen mensen op, net zoals de engelen. “Waar hoor ik bij?”, vraagt hij zich vertwijfeld af en hij doet er alles aan om niet gevonden te worden. Hij verkleedt zich als duivel en brengt mensen naar de hel om maar niet herkend te worden. Dat is een bijzonder en bizar perspectief. Uiteindelijk blijft hij alleen achter. “Nu heb ik het bereikt, ik kan alles doen wat ik wil”, denkt hij, maar ja, er is niemand meer, dus is het niet interessant meer. Uiteindelijk blijken de engelen naar hem op zoek en wordt hij met rustige vleugelslagen opwaarts gevoerd.”

---------

Meer info over Tjitske Volkerink en het Christelijk Spiritueel Centrum

Belcampo (1902 – 1990) was het pseudoniem van de Nederlandse schrijver Herman Pieter Schönfeld Wichers. "Belcampo" is de Italiaanse vertaling van zijn achternaam Schönfeld (= mooi veld).

Belcampo, Bevroren Vuurwerk, Athenaeum & Van Gennep, 270 blz., € 24,50.