Wie arm of behoeftig is wordt meestal niet gezien als iemand die ook iets bezit dat voor anderen van waarde kan zijn. Maar veel mensen willen graag 'het verschil maken' en als zodanig gezien en gehoord worden. Precies in die nood kan de behoeftige voorzien. Zonder armen geen weldoeners. Juist met kerst zou het de armen en gebrekkigen goed kunnen doen om zich deze rol te realiseren.
Door Erik Borgman
Hoe hard onze samenleving ook is geworden, en hoezeer die samenleving ook ontkent dat zij mensen in de verdrukking laat komen, rond Kerstmis zijn zieligheid en eenzaamheid belangrijke thema’s. Dit jaar trok vooral de kerstactie van supermarktketen Jumbo, in samenwerking met maatschappelijke organisaties, de aandacht. "Kerst gaat voor velen over samen zijn, samen eten en gezelligheid, maar niet voor iedereen", heet het in het promotiemateriaal. Dit legt uit dat er in Nederland zo’n 85.000 mensen wekelijks afhankelijk zijn van de voedselbank, er 1,2 miljoen eenzame ouderen zijn, 35.000 daklozen en 1,4 miljoen mensen met een lichamelijke beperking. "Als familiebedrijf trekken we ons dat aan", zegt Colette Cloosterman-van Eerd, mede-eigenaar van Jumbo Supermarkten. "Samen met onze klanten willen we ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen een fijnere kerst hebben". Teneinde op deze manier "het verschil [te] maken."
Behoefte om goed te doen
Als u geïnteresseerd zou zijn, moet u maar op internet opzoeken hoe dat ‘samen met onze klanten’ precies werkt. Mij gaat het nu om iets anders. In mijn eigen buurt organiseren medewerkers van Albert Heijn – dus niet het bedrijf zelf – een bijeenkomst voor mensen waarvan ze, door af en toe een praatje in de winkel, begrepen hebben dat ze alleen zijn. Mij interesseert deze behoefte om goed te doen, die vaak buiten beeld blijft. Alle aandacht gaat doorgaans naar de mensen die behoefte hebben aan hulp, steun, gezelschap. Maar zeker zo interessant is de behoefte om – in de termen van mevrouw Cloosterman-van Eerd – "het verschil [te] maken."
Veel mensen hebben deze behoefte. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het verhaal van een vrouw wiens moeder plotseling in een verpleeghuis belandde. Het koor waarin de dochter zong, verzorgde ieder jaar een kerstconcert. De dochter bedacht dat het concert met weinig extra moeite nog eens gegeven kon worden en zij stelde haar mede-koorleden voor dat te doen in het verpleegtehuis waar haar moeder verbleef. Het leek haar leuk voor haar moeder en voor al die anderen die de kerst niet thuis konden doorbrengen. Maar toen ze probeerde dit met de directie van het verpleeghuis te regelen, werd duidelijk hoeveel koren er waren die in de kersttijd in het huis wilden komen zingen. Deze kerst zat het er daarom niet meer in, maar ze kon haar koor op een wachtlijst laten zetten.
Op zich is dit allemaal niet eens zo heel verbazingwekkend. Mensen ontlenen hun eigenwaarde voor een belangrijk deel aan de manier waarop anderen hen zien. Daarmee zijn zij dus afhankelijk van de bereidheid van anderen om hen te zien en aandacht voor hen te hebben. Juist die aandacht echter, zo is hun ervaring, is er vaak niet. Opvallend velen hebben het gevoel niet gezien of gehoord te worden. Voor velen is het nog niet zo makkelijk om, met wie zij zijn en met wat zij doen, bij te dragen aan "het verschil maken."
Schaars en gewild goed
Meestal worden degenen die arm, eenzaam, dakloos of gehandicapt zijn, niet waargenomen als heel waardevol voor de samenleving. Maar zij, die doorgaans niet geacht worden iets te bezitten waar een ander naar verlangt, blijken te beschikken over een schaars en gewild goed. Aandacht. Tijd. Openheid voor wat hen wordt aangeboden.
Je zou kunnen zeggen dat we met kerst in het groot ontdekken wat in familieverband ook geregeld ontdekt wordt: dat het zowel voor de drukbezette ouders als voor de naar aandacht hunkerende kinderen heel prettig is als opa en oma wel alle tijd hebben om te luisteren naar hun verhalen en belangstellend te komen kijken als gevraagd wordt ‘wil je zien wat ik kan?’ Als zij dat inzien, kunnen grootouders zich op een nieuwe manier van grote betekenis gaan voelen.
Te bieden
Het zou mooi zijn als iets soortgelijks zou gebeuren bij armen, eenzamen, daklozen en gehandicapten. Want behalve dat zij soms inderdaad materieel tekort komen, vinden zij het vaak vooral zwaar om altijd te worden gezien als gebrekkig en behoeftig, als mensen die iets van anderen nodig hebben. Als zij tot de ontdekking komen dat zij, in een samenleving van elkaar verdringende en om aandacht bedelende ego’s, nu juist iets belangrijks te bieden hebben, dan zou dat wel eens belangrijker voor hen kunnen zijn dan de hulp die ze ontvangen. Want juist ook met Kerstmis leeft een mens niet van brood alleen.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
