Het mag een wonder heten, zegt Erik Borgman: de Grieken zijn niet uit wanhoop en frustratie wild om zich heen gaan slaan. Zij hebben niet massaal op de extreemrechtse Gouden Dagenraad-partij gestemd. Nee, zij hebben een regering aan de macht geholpen die heel Europa wijst op het fundament van zijn bestaan: lotsverbondenheid van de Europese volkeren. Durft Europa in dit wonder te geloven?
Door Erik Borgman
Het was een wonder. Terwijl de andere Europese leiders niet verder kwamen dan de mantra ‘afspraak is afspraak’, was het de Griekse minister van financiën Yanis Varoufakis die een stap verder wist te zetten. Hij was al een rijzende ster. In de internationale pers worden zijn kwaliteiten geroemd en de Griekse graficus Stefanos Papadatos ontwierp een filmposter met zijn portret erop (zie afbeelding). Donderdag 12 februari sprak Varoufakis in Nieuwsuur met Mariëlle Tweebeeke. Zijn verhaal ging niet alleen over Griekenland, maar het bepaalde de Europese Unie ook bij de reden van haar bestaan.
Er zijn afspraken gemaakt tussen Griekenland en de rest van de Europese Unie, stelde hij vast. Zijn partij, Syriza, was daartegen geweest, maar zij zijn geldig en moeten gehonoreerd worden. Vervolgens, ging hij verder, zijn er verkiezingen geweest in mijn land en de kiezers hebben de politici de opdracht gegeven opnieuw over deze afspraken te onderhandelen. Griekenland is onderdeel van de Europese Unie en dat betekent dat er binnen de Unie een nieuw feit is waar de Unie als geheel rekening mee moet houden. De rest van de Unie doet wel alsof Griekenland tegenover de Unie staat, maar het land is er onderdeel van en staat met de andere landen op gezamenlijk grond. Dat is de basis van een voortgaand gesprek.
Vervlechten
De EU is ooit in het leven geroepen om het lot van de bevolking van de Europese naties met elkaar te vervlechten. Van een continent met strijdende soevereine staten wilde Europa zichzelf omvormen tot een gemeenschap waarbinnen de welvaart en het welzijn van de mensen in het ene land die van de mensen in het andere land bevorderde. Dat is zeker niet in alle opzichten gelukt, maar de commotie rondom Griekenland laat zien dat iets daarvan wel degelijk tot stand is gekomen. Omdat het slecht gaat met de mensen in Griekenland gaat het slecht met Europa.
Daarom, zo is Varoufakis’ gedachtegang, moeten we er ons gezamenlijk op richten dat het weer goed kan gaan met Griekenland. Niet alleen omdat de Grieken dit eisen, maar omdat het goed is voor alle partijen – de Europese bezuinigingsdrift wordt door deskundigen alom bekritiseerd – en omdat het in overeenstemming is met het uitgangspunt van de EU. De bezuinigingspolitiek die de vorige Griekse regering met de EU heeft afgesproken heeft niet voor vooruitgang gezorgd. Er is dus een andere politiek nodig: de Grieken moeten weer aan het werk kunnen en het gevoel krijgen dat ze aan toekomst bouwen, het bankensysteem moet worden herzien, de corruptie moet worden aangepakt – Varoufakis was tegenover Tweebeeke niet kinderachtig in het erkennen van de problemen in zijn land. Deze problemen moeten worden aangepakt en we moeten het hebben over hoe we dat gaan doen in plaats van dat de Europese regeringen maar blijven hangen in retoriek die vooral binnenlandse betekenis heeft. Zij proberen hun bevolking te paaien door uit te stralen dat ze niet met zich laten sollen. Als gevolg hiervan sollen ze met de Grieken en geven ze er op geen enkele manier blijk van oog te hebben voor hun situatie.
Dankbaar
Er wordt vaak geklaagd over het democratisch tekort van de EU. Het gekozen Europese Parlement heeft weinig macht en weinig draagvlak en de Unie wordt in hoge mate bestuurd door commissarissen die benoemd worden volgens een ondoorzichtige procedure. Toch blijkt de democratie te werken. De Grieken hebben in de recente verkiezingen voor hen desastreuze maatregelen een halt toegeroepen. Ze hebben niet massaal op de Gouden Dagenraad-partij gestemd met zijn vreemdelingenhaat en zijn politiek van de verschroeide aarde. Ze hebben een regering aan de macht geholpen die op basis van het fundament van de Europese Unie, de solidariteit van de Europese volkeren met elkaars lot, de onderhandelingen heropent over de toekomst van Europa. Ik ben ze hiervoor dankbaar, want het was al erg lang erg stil rond deze grondslag. De andere landen voerden tegenover Griekenland een bewuste politiek van vernedering, om zo zichzelf te verheffen. Dat de vernederden niet uit frustratie om zich heen zijn gaan slaan, maar van hun kant de rest van ons herinneren aan de grondslag van de EU, mag van mij gerust een wonder heten.
Geschonken mogelijkheid
Wonderen brengt verplichtingen met zich mee. Als in het Nieuwe Testament Jezus een grote menigte heeft gevoed met zeven broden en een paar vissen en zijn leerlingen zich vervolgens weer zorgen gaan maken over hun proviand, herinnert Hij hen wat korzelig aan wat ze met eigen ogen hebben gezien (Marcus 8,11-21). De vraag is niet of Europa verenigd verder kan. De vraag is of wij de wijze waarop dit blijkt te kunnen, gebaseerd op solidariteit en bewuste lotsverbondenheid, als ons geschonken mogelijkheid accepteren.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
