Het Huis van Compassie in Nijmegen komt voort uit het kerkelijk maatschappelijke werk (diaconie), maar heeft haar vleugels inmiddels breder uitgeslagen. De deur staat open voor iedereen die wil meedoen of bijdragen. In een op zelfredzaamheid bedachte samenleving dreigen steeds meer mensen tussen wal en schip te vallen. Het huis organiseert activiteiten vóór en dóór mensen in maatschappelijk kwetsbare posities. Stigmatiserend? “Iedereen kan zich op een dag kwetsbaar voelen.”
Door Paulien van Bohemen
“Iets meer nootmuskaat mag er wel in die saus”, suggereert Chowfhon. Hij zit aan de keukentafel en kijkt toe hoe er gekookt wordt. Chowfhon is een van de bezoekers van het Huis van Compassie en heeft weinig sociale contacten. “Ik kom hier via een instantie, de rest van de week zit ik eigenlijk gewoon thuis of wandel ik in mijn eentje door Nijmegen”, zegt hij.
Sinds begin dit jaar vindt op de eerste maandag van de maand in het Huis van Compassie in Nijmegen een maaltijd plaats onder de noemer ‘Eet & ontmoet.’ Een laagdrempelige manier van samen eten voor en door kwetsbare mensen. Het is nog vroeg in de middag, maar de oven staat al geruime tijd op te warmen voor de lasagne en een drietal vrijwilligers is druk in de weer met de salade.
Kwetsbaar
We organiseren activiteiten voor de kwetsbaren in onze samenleving (…), aldus de website van het Huis van Compassie. Is dat eigenlijk geen stigmatiserende benadering: mensen op de noemer van hun kwetsbaarheid benaderen? Bovendien: zijn we uiteindelijk niet allemaal kwetsbaar? Coördinator en de enige betaalde werknemer van het Huis Pieter Poels ziet het risico wel van deze terminologie: “We zouden die zin op onze website moeten aanpassen. We spreken tegenwoordig liever over mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie. Ik zou mezelf met gemak ook tot de kwetsbaren kunnen rekenen, want die rollen liggen niet vast; iedereen kan zich op een dag een kwetsbaar mens voelen. We moeten hier als Huis van Compassie verder over nadenken.”
Handvest voor Compassie
Het Huis van Compassie heeft zijn wortels in de Protestantse Kerk in Nederland. Het Huis is gevestigd in diaconaal centrum ‘De Haard’ in het Willemskwartier, een buurt midden in de stad Nijmegen. In juli 2015 is besloten het Huis te verzelfstandigen. Sindsdien werkt het Huis samen met verschillende organisaties, zoals Vluchtelingenwerk, de Voedselbank en de Regionale Instelling Beschermd Wonen.
Naast ‘Eet & ontmoet’ zijn er nog allerlei andere activiteiten, zoals film- of debatavonden, een repaircafé, een moestuin, tentoonstellingen, ‘open mic avonden’. ‘Open mic’? “Ja, dat zijn avonden waarop iedereen die dat wil zich kan laten horen: van hartenkreet tot zelfgeschreven lied.”
In het pand hangt een foto van de beroemde Britse auteur Karen Armstrong (1944). Zij schrijft onder andere over christendom, jodendom en islam. Eind 2009 lanceerde zij het ‘Charter for Compassion’ in Nederland beter bekend als het ‘Handvest voor Compassie.’ Compassie ziet zij als de grondslag en grote gemene deler van de drie grote monotheïstische godsdiensten. Armstrong opende het Huis van Compassie in 2013. Daarbij knipte ze geen lintjes door, maar heeft ze lintjes juist samengebonden tot een knoop. Het staat symbool voor de samenwerking die het Huis van Compassie voor ogen staat met maatschappelijk en sociaal kwetsbare mensen in Nijmegen.
Piet Elands is vrijwilliger en coördinator van Eet & Ontmoet. “Compassie is totale inleving in de ander en je moet sterk in je schoenen staan om altijd compassie te tonen. We proberen iets te doen met compassie tijdens de activiteit. Als een vrijwilliger uit zijn slof schiet tegen een medevrijwilliger, probeer ik hem wel te vertellen dat het ook anders kan.”
Neutraal
Het Huis van Compassie laat op de site weten, dat het zich vanuit de christelijke traditie in wil zetten voor de maatschappij. Wat betekent het christelijke aspect nu ervoor gekozen is om juist los van de kerk verder te gaan? Coördinator Poels legt uit: “We hadden niet bestaan zonder de diaconie (sociale inzet door kerken, red.), laat dat duidelijk zijn. De diaconie heeft veel goeds gedaan, maar het is uiteindelijk positief dat we er los van zijn gekomen. Hierdoor gingen er meer deuren open voor de financiering. Maar ook willen we openstaan voor iedereen, ongeacht zijn of haar geloofsovertuiging.”
Maar juist dat laatste is toch ook heel christelijk? Jezus sloot niemand buiten en verwelkomde allerlei mensen aan zijn tafel. Poels: “Natuurlijk, maar veel mensen hebben negatieve gedachten bij kerk. Ze hebben zich er vanaf gewend en komen dan niet makkelijk naar het Huis van Compassie als de identiteit uitdrukkelijk een christelijke is. Sommige gasten en samenwerkingspartners geven aan, dat ze het prettig vinden dat we in religieus opzicht neutraal zijn. Een term als compassie roept ook vragen op, maar die term is toch minder beladen. Bovendien, zoals gezegd zit er een financiële kant aan. Zonder die neutrale identiteit zouden we bepaalde geldstromen mislopen. De gemeente zou ons geen subsidie geven als we een gelovige organisatie waren. Ideëel gezien valt er van alles te zeggen voor een christelijke identiteit, maar de praktische redenen wegen zwaarder. Vanuit de term compassie kunnen we méér doen aan onze oprechte wens om open te zijn naar iedereen.”
Servetten vouwen
De salade is inmiddels klaar. Chowfhon knikt goedkeurend. “Soms is er wel iets bij, dat ik niet lust, maar dat geeft niet, ik kijk dan gewoon of ik een goed gesprek kan hebben aan tafel.” Op zijn gemakje slentert hij naar de eetzaal om daar desgevraagd servetten te vouwen. “Met één hand, want die andere wil niet meer door een beroerte.” In een restaurant zou hij het werk opnieuw hebben moeten doen, want de servetten zijn scheef gevouwen. Hier niet, niemand zegt hem dat het beter moet, niemand doet zijn werk over.
Ongemak overwinnen
‘Eet & ontmoet’ is ontstaan vanuit het idee om iets praktisch te doen met en voor mensen die weinig contacten hebben. Er is geen onderzoek verricht naar de behoefte aan een dergelijke activiteit. Het aantal gasten per avond wisselt. Mensen dienen zich van te voren aan te melden, maar er komen altijd extra mensen óf mensen komen niet opdagen zonder zich af te melden. Er komen vaste gasten, maar er worden ook elke maand nieuwe gezichten gezien. Gemiddeld komen er vijfentwintig mensen op een avond.
Hans is hier vanavond voor het eerst. Zijn vrouw is anderhalf jaar geleden overleden aan kanker. Hij leeft van een uitkering. “Ik woon hierachter, maar was hier nog nooit geweest.” Een man aan de overkant van de tafel probeert een gesprekje aan te knopen met een van de Syrische gasten. “Het is de kunst om het ongemak te overwinnen als je elkaars taal niet spreekt. Ik heb altijd gewerkt voor de natuur en het milieu, maar ik heb geleerd dat mensen belangrijker zijn en ik heb nog nooit zo veel geleerd sinds ik meer met mensen in contact ben”, vertelt hij opgetogen.
Afwas
Het Huis van Compassie is mede afhankelijk van verschillende financiers. In hoeverre hebben zij een stem in het beleid van het Huis? Poels: “Voor hen is het van belang, dat we het geld besteden aan activiteiten die niet óver kwetsbare mensen gaan, maar vóór en dóór hen worden georganiseerd. We realiseren ons, dat er in de toekomst niet zondermeer geld aan het Huis zal worden toegestopt. We zoeken daarom ook draagvlak en middelen bij lokale partners, zoals de gemeente.”
De meeste gasten die komen eten leven van een uitkering. Er wordt om die reden geen verplichte bijdrage gevraagd. Zou het niet goed zijn wél een tegemoetkoming in de kosten te vragen om hen niet te bevestigen in hun kwetsbaarheid en armoede? Vrijwilliger Elands vindt dat een terechte vraag, maar heeft een alternatief bedacht, omdat mensen vaak echt weinig geld hebben: “De vrijwilligers hebben hun bijdrage al gegeven, doordat ze hebben gekookt. De gasten vragen we om de tafels mee af te ruimen en de afwas te doen, dat is ook een manier van bijdragen die passend is.”
Tussen wal en schip
Is een fenomeen zoals Eet & Ontmoet een uiting van religie anno nu? Heeft deze benadering de toekomst? Of is het juist het staartje van een godsdienstigheid die juist aan het verdwijnen is? Poels gelooft dat laatste niet: “Er is een trend gaande waarin het welzijnswerk zich steeds meer terugtrekt en waarin actief burgerschap voorop staat, waarin de mensen zichzelf moeten redden. De waardering voor diaconie komt terug. Dat kun je negatief invullen: diaconie als gatenvuller en goedkoop alternatief voor de verzorgingsstaat. Maar ik bekijk het liever positief: vrijwillige en betrokken inzet van burgers is van alle tijden en dat zal zo blijven. We hebben veel geleerd van de eeuwenlange ervaring van de diaconie. Anderzijds moet de diaconie niet opgesloten blijven in zichzelf en de samenwerking zoeken met maatschappelijke instanties.”
Elands vult aan: “Ik zie steeds meer mensen tussen wal en schip vallen. We hebben hier een jonge knul rondlopen voor wie de instanties niks meer konden doen. Hier doet hij nu de boodschappen en sjouwt hij volop mee. Die jonge is weer opgebloeid. Dat is gewoon fantastisch. Al gaat het maar om één of twee mensen die we zo kunnen helpen, daar ben ik al ontzettend gelukkig mee.”
Meer informatie over het Huis van Compassie: www.huisvancompassienijmegen.nl
[box type="shadow"]
Handvest voor Compassie
Het Handvest voor Compassie is het initiatief van Karen Armstrong. Zij heeft het opgesteld samen met religieuze leiders over de hele wereld. Op 12 november 2009 werd in 32 landen het Handvest gepresenteerd. Het is gebaseerd op de Gulden Regel Wat jij niet wilt dat jou wordt aangedaan, doe dat ook een ander niet aan en is bedoeld om wereldwijd mensen en groepen te stimuleren tot vreedzaam en humaan samenleven.
Fragment uit het handvest
‘Het principe van compassie of mededogen ligt ten grondslag aan alle religieuze, ethische en spirituele tradities; steeds opnieuw wordt daarmee een beroep op ons gedaan alle anderen te behandelen zoals wij zélf behandeld willen worden.
Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, om terug te treden uit het middelpunt van onze wereld en een ander voor het voetlicht te plaatsen, en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens en een ieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.’
Er is een brede beweging van compassie gaande waarbij verschillende Nederlandse gemeenten zich hebben aangesloten doordat zij het Handvest ondertekend hebben. Zo hebben de gemeentebesturen van Amsterdam, Arnhem en Leiden het Handvest van Compassie ondertekend. Burgemeester Aboutaleb van Rotterdam heeft vorige maand het handvest ondertekend.
Zie ook: www.handvestvoorcompassie.nl
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
