Katholieke deugden in tijden van corona

In deze tijden van confrontatie met het onbekende, is het de moeite waard de klassieke deugden erbij te pakken, zegt René Grotenhuis. Wat zeggen die deugden ons in de crisissituatie, die de naoorlogse generatie in deze omvang niet eerder heeft meegemaakt. De oliecrisis van 1973 is een flauwe rimpel in vergelijking met de hoge golven van nu.

Door René Grotenhuis

In die katholieke deugdenleer werd er onderscheid gemaakt tussen de goddelijke deugden en de kardinale deugden. Eerst maar de goddelijke deugden: geloof, hoop en liefde. In de afgelopen week werd het belang van de laatste twee door iedereen herhaald. We leven van de hoop dat het op een gegeven moment ook weer voorbij is doordat we het onder controle krijgen. Dat perspectief doet ons de huidige maatregelen en onzekerheid verdragen. En intussen is er een ruim aanbod van liefdadigheid. Overal springen mensen in en worden nieuwe initiatieven gestart om te zorgen dat kwetsbare groepen niet aan hun lot worden overgelaten.

Over geloof wordt niet veel gerept. Ja even, dinsdagmiddag was een therapeute te gast bij radio 1 om vragen te beantwoorden van luisteraars over onzekerheid, stress en depressie. Toen haar gevraagd werd hoe zijzelf daarmee omgaat begon ze haar antwoord met te zeggen dat ze een gelovig mens is en dat het geloof haar een stevig anker geeft in deze dagen. Ze weet dat haar leven in Gods hand is en daar vertrouwt ze zich aan toe. Ik beleef dat op dezelfde manier, niet als een magische bescherming, maar als een stabiele pijler waarmee ik de onzekerheid van deze tijd tegemoet probeer te treden. Ik ben benieuwd of er al ergens een onderzoek is gestart naar de vraag of gelovige mensen deze crisis anders beleven en er anders op reageren dan mensen voor wie Godsgeloof geen deel uitmaakt van hun leven.

Kardinale deugden

Dan de kardinale deugden: verstand, rechtvaardigheid, moed en matigheid. Geen twijfel dat je in deze crisis met verstand moet handelen. Dat is overigens meer dan handelen op basis van medisch-wetenschappelijk kennis. Verstandig is ook rekening houden met hoe mensen zijn en reageren. Daarom was het besluit om alsnog de scholen te sluiten verstandig, ook als er geen wetenschappelijke onderbouwde noodzaak was. Verstandig handelen neemt alle factoren in overweging. Verstandig handelen staat ook tegenover de naïviteit van degene die denkt dat het wel los zal lopen of dat het allemaal wel erg overdreven is.

Geen twijfel dat rechtvaardigheid in crisistijden een grote rol speelt. Iedereen wordt flink geraakt door de crisis en een eerlijke verdeling van de lasten die dat met zich mee brengt is dan een vereiste. Het gaat mis als er sprake is van ongelijke behandeling. Rechtvaardigheid verdraagt zich ook niet goed met de hamsterwoede die vorig weekend losbrak.

In een crisis als deze is ook moed nodig. Moed is het evenwichtige midden tussen roekeloosheid of overmoed en bang zijn. In de jaren dat ik voor Cordaid in veel conflict- en crisisgebieden ben geweest, heb ik geleerd dat je niet bang moet zijn, maar ook dat niemand zit te wachten op roekeloos gedrag. Moed is weten wat je te doen staat en je niet laten afschrikken door wat er op je af kan komen. Van personeel in ziekenhuizen wordt moed gevraagd om hun werk te blijven doen en deze epidemie tegemoet te treden. Maar ook van burgers wordt op hun plek gevraagd om moedig te zijn en te zien wat er van hen wordt gevraagd in plaats van bang weg te kruipen. Zo ervaar ik het advies aan grootouders om niet op kleinkinderen te passen als te angstig en ik maak daarin dan ook mijn eigen afweging.

Tot slot matigheid. Het hamsteren maakte duidelijk dat matigheid ons moeilijk af gaat. We trekken de schappen leeg om in ieder geval ervan verzekerd te zijn dat wij niets tekortkomen. Matigheid is ook van belang als tegenwicht tegen overreactie: zoals elke crisis zit ook in deze de verleiding om de onzekerheid en dreiging tegemoet te treden met niets ontziende maatregelen.

Als, zoals velen zeggen, deze tijd van crisis uitnodigt tot bezinning en reflectie, dan zijn de wortels van onze katholieke traditie daarvoor voedzame bronnen.