Maria is de laatste vrouw aan wie een cruciale rol is toebedeeld in de komst van de Messias. De Italiaanse schilder Lorenzo Lotto verbeeldt op originele wijze de aankondiging van Jezus’ geboorte. Welk verhaal wil hij ons vertellen?
Door Eric Corsius
Volgens de stamboom van Jezus (in de versie van Mattheüs) heeft de komst van de Messias herhaaldelijk aan een zijden draad gehangen. Op die momenten moesten vrouwen eraan te pas komen, om een doorbraak te forceren in de erfopvolging: Tamar, Rachab, Ruth, de vrouw van Uria. Als de mannen het lieten afweten, stonden vrouwen ervoor garant, dat het verhaal doorging. Maria van Nazareth is de laatste vrouw, aan wie zo’n cruciale rol wordt toebedeeld. We lezen dit in het Lukasevangelie, in concreto in de scene van de aankondiging van de geboorte.
Onder de vele afbeeldingen hiervan is de versie van de Italiaan Lorenzo Lotto (eerste helft 16e eeuw) één der bekendste, maar ook origineelste. De dramatiek is tot het uiterste opgevoerd en door de frontale weergave van Maria en het kijkdooseffect, worden we het beeld ingezogen. De tegenstelling tussen donker en licht en het spel met de elementaire kleuren houden onze blik gevangen. Welk verhaal wordt ons hier verteld?
De deur staat wijd open en geeft uitzicht op een Italiaans landschap in een lenteachtige sfeer. Achter de balustrade van de galerij gaat, zo te zien, een goed verzorgde, besloten tuin schuil. De pergola versterkt het beschutte karakter van deze tuin. Ze is het spiegelbeeld van het baldakijn-bed in de binnenruimte op de voorgrond, een ruimte die vooral veiligheid en intimiteit ademt, ook door het kleine kroonglasvenster, dat in de winter de kou en in de zomer de hitte buiten moet houden.
Maria heeft de deur opengelaten. Het lenteweer was immers erg verleidelijk en de kat lag tevreden te snorren in het binnenvallende licht. De vogelgeluiden en het zachte briesje verstoren de stilte nauwelijks. De omstandigheden zijn kortom ideaal voor de mijmerende meditatie van Maria. In de stilte lijkt het zelfs, of je het zand zachtjes door de smalle opening van de zandloper hoort ruisen. Dit herinnert aan het onverbiddelijk verglijden van de tijd en onderstreept datgene wat de jonge Maria leest bij de profeet Jesaja. De tijd verstrijkt, maar niet vergeefs. De tijd stuwt ons voort in de richting van die messiaanse tijd, waarin de zuigeling speelt met de slang. Onstuitbaar breekt het Koninkrijk Gods zich baan.
Was het toch niet wat overmoedig, om de deur wagenwijd open te laten staan? Als ze haar Bijbel goed heeft gelezen (en dat heeft ze) kan Maria weten, wat ze hiermee riskeert. Bied niet teveel openingen. God kan immers zomaar je leven binnenduiken. De Heilige Geest kan zomaar komen binnenwaaien. God kan zomaar zijn gabber, Gabriel op je afsturen, die je dan met zijn zoetgevooisde woorden voor het blok zet. Zeg dan nog maar eens nee.
Misschien wilde ze het echter bewust erop laten aankomen. Misschien heeft ze bewust ruim baan gegeven aan de frisse lentebries en de zonnestralen. Hoe dan ook: het onherroepelijke gebeurt. De beslotenheid van huis en tuin wordt doorbroken. De kat vlucht verschrikt weg. Maria wendt zich verschrikt af. Wie niet weg is, is gezien, lijkt ze te denken - maar anders dan de lenige en watervlugge kat is ze niet in staat om een veilig heenkomen te zoeken.
De soep wordt vooralsnog niet zo heet gegeten. De boodschapper heeft vooral goed nieuws. De zandloper is bijna leeggelopen en de ontknoping van de geschiedenis is nabij. De steppe zal bloeien. Aan de stronk van de omgehakte boom ontspruit een nieuwe, bloeiende twijg. Voorlopig komt Maria met de schrik vrij. Voorlopig, want de blanke onschuld van de lelies kan de aandacht niet helemaal afleiden van het bloedrood van de martelaren, waarin de Schepper zichzelf heeft gehuld. Is het toeval dat zij zich vandaag zelf intuïtief in het rood heeft gekleed? De messiaanse toekomst kost zweet, tranen en bloed. Haar kind zal koning zijn, maar alleen als man van smarten. Maria kan zich echter nog bedenken.
Het is een boodschap om u tegen te zeggen. Maria denkt na. Het laatste korreltje loopt door de zandloper. En Maria zegt ja.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
