Markeren - Ebru Umar bemoedigt

Mensen hebben behoeften aan markeringen, aan bakens, maar ook aan afbakening: tot hier en niet verder. De Nederturkse columniste Ebru Umar is zo iemand die durft te markeren, die zegt wat ze meent te moeten zeggen als ze onrecht waarneemt. Een markante vrouw. “Zo een vrouw is een opsteker. Een landmark om te herinneren aan wat verheft.”

Door Marinus van den Berg

“De Landmark komt voort uit de menselijke oerbehoefte aan bakens.” Dit lees ik in het jaarboek van de Nederlandse architectuur 2015/2016. De Landmark is een toren in het Limburgse dorp Nieuw Bergen. De omringende dorpen hebben hun kerktorens maar dit naoorlogse dorp had niets dat in de hoogte stak, waardoor je het van verre kon zien.

Ook dit jaar kocht ik weer dit jaarboek. Markante gebouwen - stations, woonhuizen, kantoren, zorginstellingen - inspireren me. Ze kunnen extra waarde toevoegen en meewerken aan waardig en waardevol leven. Ze kunnen inspireren. Zoals het stadhuis van Deventer dat er misschien volgend jaar in staat waar de 2800 vingerafdrukken van Deventenaren, staan voor de overtuiging dat iedere mens uniek, waardevol en beschermwaardig is. Een stad die erkent en er voor opkomt dat iedere mens de moeite waard is; een stad waar ik wil wonen.

Ik houd van steden die veelkleurigheid koesteren als een uitdaging. Jaren geleden las ik De stad van de mens van Harvey Cox. Misschien zag hij te weinig de donkere zijden, maar hij liet me ontdekken dat ik meer een stadsmens ben dan een dorps of plattelandsmens. Ik wandel er graag maar keer even graag weer terug naar de stad die mijn stad werd. Nooit woonde ik ergens zolang als in Rotterdam. De stad die in de jaarboeken altijd weer prominent aanwezig is.

Grenzen

Voor architecten die in dit jaarboek staan is de vermelding met opmerkelijke foto’s een opsteker. Een opsteker is een sieraad maar ook een aanmoediging. Een mens behoeft bakens maar ook aanmoediging. Ofwel bakens die aanmoedigen en bemoedigen. Maar ook heeft een mens behoefte aan afbakenen, aan grenzen en begrenzen. Zonder grenzen kun je niet verder. Zonder grenzen kun je geen grenzen overschrijden.

Ik liep op een rommelmarktje op het Deliplein in Rotterdam en zag een verzameling tweedehands broches. Een paar weken geleden zag ik in Arnhem in het cultuurhuis Rozet een expositie met verhalen van vluchtelingen. Ze hadden een door een kunstenaar gemaakt broche/opsteker gekozen om hun eigen verhaal te vertellen. Een man koos een prikkeldraadbroche. Hij probeerde zich uit het prikkeldraad van zijn leven te bevrijden.

Geen blad voor de mond

Voor geen geld kocht ik twee broches, opstekers. Geen idee wie ze hebben gemaakt en wie ze hebben gedragen. Het is klein anoniem erfgoed. Een kleine blauwe keramische veer deed me denken aan veerkracht. Je hebt innerlijke veerkracht nodig om over grenzen te gaan. De ander was een rozig keramisch boomblaadje. Ik dacht aan mensen die geen blad voor de mond nemen als ze onrecht waarnemen, zoals de Nederturkse columniste van de Metro en niet onbekend bij Libelle-lezers: Ebru Umar die zei wat ze over Erdogan meenden te moeten zeggen: man neem jezelf niet te serieus, je bent er niet alleen. Ze werd door de politie in een gevangenis gezet en mocht na haar vrijlating die geen bevrijding is het land niet uit. In de nacht is er bruut in haar huis ingebroken. Inbraak is altijd bruut. Ook woorden kunnen inbreken. Ook woorden kunnen alles overhoop halen. Dat kan noodzakelijk zijn als er machten zijn die alles overhoop zetten, machten die knechten en bruut geweld niet schuwen. Machten met hun eigen heilig gelijk.

Woorden moeten soms scherp zijn opdat ze binnenkomen bij hen die anderen liever de mond snoeren dan met hen in gesprek te gaan. Er zijn er die haar gek willen maken. Ze doen hun werk in de nacht. Ze mijden het licht. Ze kiezen de anonimiteit. Ze bedekken hun gezicht om niet door camera’s herkend te worden. Schimmen zijn ze op de beelden.

Richting wijzen

Ebru Umar is een markante vrouw die grenzen aangeeft als mensenrechtengrenzen worden overschreden. Zo een vrouw is een opsteker. Een landmark om te herinneren aan wat verheft. Wie zijn de markante bakens die in deze tijd bemoedigen en richting wijzen? We kunnen niet zonder landmarks, zonder mensen die hun kop boven het gras uitsteken. Niet om zichzelf te profileren maar om de kwetsbare mens te behoeden. Het gaat om gerechtigheid en liefde zei de markante theoloog Edward Schillebeeckx. Ook hij was een landmark met een open aandacht voor de wereld van nu.