"Je mag je mening geven als het vanuit het perspectief van meedenken is", zegt de krantenverkoper met wie Marinus van den Berg een praatje maakt. Dat raakt hem. Hij heeft zojuist gelezen: "God is in de buurt van de lijdende gekomen." Meedenken, meezoeken, meeleven, meelijden zelfs legt niets op, maar schept ruimte. Dat gaat niet vanzelf: "maar komt er als je leert scherper en aandachtiger te kijken, zoals je een lens bijstelt. Met geduld."
Door Marinus van den Berg
Stel je voor: je ouders zijn bijna vijftig jaar getrouwd. Ze zijn fervente wereldzeeënzeilers en op een dag krijg je bericht dat hun lichamen zijn aangespoeld op een onbewoond eiland en ook de boot is gevonden. Het is een gevaarlijk gebied waar drugsbendes zich een weg zoeken. Je vermoedt een moord maar weet niets. Mag je er wel aandacht voor vragen bij de politie in een vreemd land? Er verdwijnen zo vaak mensen. Of kun je het maar beter laten rusten?
Dit is geen verzonnen verhaal maar ik las het in het weekend van 3 en 4 maart in de NRC. Een vader en een zoon zaten het te lezen in het café van boekhandel Donner in Rotterdam, waar ik juist Door het lijden. Meditaties bij de kruisweg van Erik Borgmann had afgehaald en gelezen. Een klein maar kunstbeeldenrijk uitgegeven boekje. Een vreemde paradox: een mooi boekje over lijden. Een verschrikkelijke kruisweg, kan die wel mooi zijn?
Perspectief van meedenken
“Je kunt het ook laten rusten”, zei de zoon met wie ik even praatte. Het verhaal ging niet over zijn vader, zijn ouders. Het klonk bijna als berusten.
“Zou dat kunnen..., vroeg ik?” Je kunt ook te dicht op het lijden gaan zitten las ik tussen de regels door bij Borgman.
“Stel je voor dat jouw ouders verdwijnen, ervan uitgaande dat je geen vreselijke ouders hebt?”, vraag ik. Het is onverwacht lenteachtig warm en een student wil me op straat op de NRC abonneren. Hij had de komende week examen en de krant nog niet gelezen. Dus ook het verhaal over de omgekomen zeezeilers niet, maar hij luistert.
“Ik zou tegen iemand, die zoiets meemaakt, misschien zeggen dat hij zijn tijd beter kan besteden”, zei de student. Hij had van mij gehoord dat het om moeilijk zoekgebied ging.
“En als het nu om jouw ouders ging…”, probeerde ik nog eens, maar die vraag leek hij te ontwijken.
“Als iemand alles opzij zou zetten en in een soort blinde waan zou blijven zoeken, zou ik er wel iets van zeggen.”
Ik vertelde van een Rotterdams echtpaar van wie al meer dan dertig jaar geleden een zoon in Chili verdween en dat ieder jaar nog terug gaat om te zoeken naar iemand die misschien een laatste contact met hun zoon heeft gehad. Ik had er een film over gezien.
“Zij vinden daar misschien rust in…”, zei de jongeman.
“Wie mag nu zeggen dat je je tijd beter anders kunt besteden en beter kunt berusten… ?", vroeg ik.
“Ieder is vrij om zijn mening te geven….”, zei hij.
“Ja natuurlijk, maar soms geeft dat nog meer verdriet… Wie mag nu wanneer iets zeggen en zijn mening geven?”
En toen verraste hij me met zijn reactie: “Wanneer het is vanuit het perspectief van meedenken.” Ik voelde me van binnen geroerd en dankte hem. 'Vanuit het perspectief van meedenken.' Ik liep erop door te denken: meedenken kan een vorm van meezoeken, meeleven en zelfs meelijden zijn. Dus niet het snelle oplossingsdenken, het te gemakkelijke adviesdenken, of het voor een ander wel-weten-wat-goed-is-denken. Niet van buitenaf maar van binnenuit. Hiermee is niet uitgesloten dat berusten, niet te verwarren met vergeten, een goede weg kan zijn, maar er is een verschil tussen het aangeprate berusten en het berusten dat een weg is. Gelatenheid en Gelassenheit zijn niet hetzelfde en Gelassenheit staat veraf van onverschilligheid en doffe berusting.
In de buurt blijven
“Laat je erdoor verstommen en wees stil. Dan kan de stilte misschien dragen. Zoals de stilte mij draagt.” lees ik bij Borgman. Ook in andere zinnen en in de gebeden klinkt 'het in de buurt blijven' door. God is in de buurt van de lijdende gekomen. “Het geheim van de kruisweg is Gods geheim.” Die jonge student raakte me met zijn perspectief, zijn wijze van kijken: het perspectief van meedenken met iemand. Dat denken legt niets op, maar schept ruimte voor dialoog en heeft respect voor de ander.
Dat perspectief is er niet zomaar, maar komt er als je meezoekt, als je leert scherper en aandachtiger te kijken, zoals je een lens bijstelt, als je geduld hebt. 'Geduld', een van die mooie aria's uit de Matthäus-Passion. Geduld is geen piëtisme, maar oefenen en oefenen en de ander niet alleen laten. Als iemand meeleeft, krijg je tranen die kracht geven.
Zo kwamen op deze zondag een verhaal uit de weekendkrant, enkele ontmoetingen met onbekenden en het nieuwe boekje van Erik Borgman samen. Ik ga het ook nog ergens in een kerk lezen, in vertraagde tijd.
----------------
Marinus van den Berg las Door het lijden, Meditaties bij de kruisweg door Erik Borgman, Adveniat 2018, 40 blz., € 12,95.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
