Nina Koevoets: “Charles Eisenstein zegt dat geen enkele actie klein is”

"Eisensteins boodschap dat alles met elkaar verbonden is, is een bekende oosterse filosofie, maar hij legt uit waarom dat idee relevant is voor alles wat er nu gebeurt in de wereld. Daarmee geeft hij een antwoord op heel veel actuele vragen”, aldus Nina Koevoets over haar favoriete boek ‘Een betere wereld’ van de Amerikaanse filosoof en wiskundige Charles Eisenstein. Nina geeft trainingen in geweldloze actie aan jongerenwerkers in de hele wereld en werd uitgeroepen tot Vredesheld door de Coalitie Vredesmissies zonder wapens.

Door Cees Veltman

“In zijn boek Een betere wereld maakt Eisenstein duidelijk hoe we een kanteling in ons denken kunnen maken naar een levensstijl die meer in harmonie is met de aarde. De schade die we nu toebrengen aan de aarde, haar grondstoffen en het klimaat is een symptoom van de normalisatie van geweld in onze cultuur. Ik had al eerder over Charles Eisenstein gehoord, maar ging hem pas echt volgen toen een vriendin van mij een filmpje op YouTube liet zien en hem later ook uitnodigde om te komen spreken in Göteborg, waar ik toen studeerde.

Eisenstein gelooft er niet in dat we voor de aarde noodzakelijke maatregelen binnen het huidige maatschappelijke systeem kunnen bereiken. Hij heeft het over het oude verhaal en het nieuwe verhaal. Het oude verhaal is waar we nu in zitten, van het individualisme, met de nadruk op onafhankelijkheid en autonomie en het kapitalisme, met de nadruk op geld, winst, en industrialisatie met alle gevolgen ten dien. Het nieuw verhaal is dat van verbondenheid en interafhankelijkheid: wanneer jij een mango koopt in de supermarkt, heeft die een hele lange weg afgelegd waar allerlei mensen en andere wezens bij betrokken waren. Niemand is een eiland: jouw mogelijkheden zijn sterk afhankelijk van anderen en de omstandigheden.

Nieuw verhaal

Eisenstein kijkt dus niet alleen praktisch naar de problemen maar hij heeft een heel nieuw verhaal, een filosofie die helpt om naar een andere samenleving te gaan. Politiek, economie, geneeskunde, eigenlijk alles, heeft een nieuwe benadering nodig om te ontdekken wie we zijn als mensheid en als individu. Nu gaat het in de economie nog om winstmaximalisatie en in de gezondheidszorg word je beschouwd als een chemisch-biologische machine en niet in de eerste plaats als een mens met gevoelens en verlangens.”

‘Geweldloosheid is actief meewerken aan rechtvaardigheid’

“Het boek is ook relevant voor mijn werk, omdat ik het kan gebruiken om uit te leggen wat er mis is met het huidige systeem, hoe dingen samenhangen en hoe een andere wereld eruit zou kunnen zien. Eisenstein heeft het niet expliciet over geweldloosheid, maar het is een natuurlijk onderdeel van zijn filosofie. Voor mij is geweldloosheid dat je actief meewerkt aan rechtvaardigheid en mensenrechten en dat je diversiteit en empathie omarmt. En het is gebaseerd op het idee van 'interafhankelijkheid' wat ook de basis is van het boek. Zo zei Martin Luther King bijvoorbeeld: ‘We zijn allemaal gevangen in een onontkoombaar netwerk van wederkerigheid, verbonden in een enkel kledingstuk van lotsbestemming. Wat een persoon rechtstreeks beïnvloedt, beïnvloedt iedereen indirect.’

Als je naar de keuzes kijkt die je maakt in je leven, zie je dat het heel moeilijk is om niet het oude systeem te steunen: bijvoorbeeld met je koopgedrag. Daarom is alle geweld afwijzen vanuit een moreel standpunt – alsof je daarboven staat – niet vol te houden. Maar we kunnen ervoor kiezen om niet mee te werken aan verdere uitputting van de aarde, bijvoorbeeld door van fossiele brandstoffen af te zien. Het is echter niet voldoende als een paar individuen dit doen. Er is ook politieke druk nodig om zo'n gedragsverandering te bewerkstelligen, zodat uiteindelijk daar de beslissingen kunnen worden genomen, om meer hernieuwbare energie te steunen bijvoorbeeld.

We hebben niet zoveel tijd meer, dat is zeker. Volgens voorspellingen hebben we nog tien jaar om het tij te keren. Ik geloof niet dat binnen tien jaar de wereld vergaat, maar wel dat we dan niet meer terug kunnen naar wat de aarde nog aankan aan vervuiling en een te drastische temperatuurstijging die de hele watercyclus in verwarring brengt. Zeker op de Noordpool gaat het smelten van de ijskappen nu snel, veel sneller dan was voorspeld.

Hoop

Ondanks zulke voorspellingen houd ik hoop dat mensen hun gedrag zullen veranderen. Door de coronacrisis is veel economische activiteit gestopt en dat was heel goed voor het milieu. Ik hoop dat mensen zijn gaan nadenken over de invloed van de economie op de natuur en hoe we dit meer met elkaar in harmonie kunnen brengen. Dat is ook een onderwerp waar Eisenstein veel over schrijft. Daarnaast beklemtoont hij dat de verschillen tussen mensen kleiner zijn dan vaak wordt aangenomen. Dat betekent niet dat hij een te optimistisch mensbeeld heeft of naïef optimistisch is over de toekomst. Hij erkent dat de wereldproblemen enorm zijn, maar hij wil met zijn boek hoop geven.

Zo zegt hij bijvoorbeeld: ‘De vraag die alle oorlogen beëindigt: hoe is het om jou te zijn?’ Misschien klinkt dat wel wat simpel. Als reactie op de globalisering zien we namelijk meer nationalisme en meer religieus fanatisme. Hoe grote groepen mensen meer empathisch vermogen kunnen ontwikkelen, legt hij niet uit. Maar ik probeer het wel met mijn trainingen bijvoorbeeld. Ik heb ook een spel bedacht, The Peaceful Earth Game, dat ideeën geeft om actie te ondernemen op belangrijke thema’s. Met mijn werk bereik ik maar een paar honderd mensen, maar Eisenstein zegt ook: ‘In een wereld waarin alles met elkaar verbonden is, is geen enkele actie klein.’ Dat zeg ik vaak tegen mezelf. Het helpt om dit in te zien omdat je anders gaat twijfelen aan het nut of de impact van wat je doet en zo tenslotte misschien niks meer doet. Dus Eisenstein helpt me om me te blijven inzetten en goede hoop te houden op de toekomst.”

------------------------

Charles Eisenstein, ‘Een betere wereld, waarvan we in ons hart weten dat die mogelijk is’, Juwelenschip, 320 blz., € 24,00.

Nina Koevoets, Veronica Pelicaric, ‘Engaging Nonviolence. Activating nonviolent change in our lives and our world’, Pace e Bene Press, 230 blz., € 22,50. Te bestellen bij Stichting voor Actieve Geweldloosheid.