Door inspiratie te halen uit mystieke tradities, zoals het verhaal over de Ark van Noach, kunnen we zelf een nieuwe "ark van betekenis" bouwen om de polarisatie in deze tijd het hoofd te bieden.
Menu
Er heerst een hevige griep en uw columnist behoort tot een van de benadeelden. Ik schrijf dit stuk ook om een andere reden in een koortsige toestand. Dat is niet per se een belemmering voor heldere gedachten, eerder een kans op het ontvouwen van een andere helderheid, helderheid van een andere substantie.
Wij zijn in de moderne tijd - in de goede zin van het woord - in staat om wat ons overkomt tegenwicht te bieden. Wij zijn niet meer de weerloze slaven van de natuur, laat staan weerloze slachtoffers van een willekeurig virus. Er is echter in de nobele strijd van de mens voor autonomie sluipenderwijs iets verloren gegaan. Misschien is er iets in vergetelheid geraakt.
Wij weten nauwelijks meer hoe we ons te verhouden hebben tot wat de wereld ons onverwacht brengt. Wij hebben amper meer oog voor wat er zich buiten de zelfgekozen tunnels en bubbels valt. En als we het wel zien, ervaren we het vooral als ruis, lastig, onwelkom. We willen er dan vooral van af.
Neem nu mijn koorts. In de Oudheid, of het nu de Oud-Grieken waren, de Perzen, de mensen van Arabië of de Sjamanen in Afrika, Amerika, Anatolië, Centraal of Verre Azië, werd een koortsige toestand - als het niet levensbedreigend was - verwelkomd. Het werd gezien als een kans, een gelegenheid, een opening.
Sterker nog, er waren oude tradities - zelfs in het Romeinse Rijk werd dit in badhuizen toegepast – waar in verwarmde grotten de lichaamstempratuur subtiel naar een koortstoestand werd verhoogd. Men was ervan overtuigd dat het goed was voor de fysieke weerstand om af en toe de koortstemperatuur te bereiken. Belangrijker nog, men was ervan overtuigd dat een lichte koorts de mens een kans gaf om dieper in zijn eigen psyché door te dringen. Dan zouden mensen weten wat hun te doen stond, alsof ze in een soort mediumtoestand verkeerden. Men kon dan de wereld helderder zien. ‘Helderziend worden’, dankzij koorts!
Nu wil ik niet beweren dat ik tijdelijk een medium of een orakel ben geworden dankzij deze gemene influenza. Maar ik herken wel degelijk van kinds af aan de stilte die samenvalt met een licht koortsige toestand. Ik herken de rust en het gevoel van eeuwigheid. Ik ervaar een gezonde distantie tot de waanzin van de dag. Geen gevoel van onverschilligheid, maar een ruimte om het hier en nu in het licht van de eeuwigheid te zien.
Zoals u ongetwijfeld zult beamen leven we in het democratische Westen momenteel in koortsige tijden. Tijden van brullende leiders met een ongebreidelde expansiedrift. Tijden van polarisatie en het opzettelijk krenken van minderheden. Tijden waarin de meerderheid kiest voor leiders xenofobie, hebzucht en wraak aanwakkeren, aanmoedigen en voeden.
Iedereen die de duisternis wil doorbreken en de samenleving koortsvrij en weer heel wil maken, zou moeten beginnen met het aanwakkeren van een vurige sense of urgency, gekoppeld aan een zekere aardse kalmte en doelgerichtheid.
Shervin Nekuee
Iedereen die de duisternis wil doorbreken en de samenleving koortsvrij en weer heel wil maken, zou moeten beginnen met het aanwakkeren van een vurige sense of urgency, gekoppeld aan een zekere aardse kalmte en doelgerichtheid. Want vuur heeft richting nodig om van waarde te kunnen zijn.
Aan sense of urgency is er deze dagen geen gebrek. Bij iedere uitspraak van Trump, Netanyahu, Wilders gaat een golf van afschuw en boosheid door velen van ons. Terecht. Maar ik vrees dat al deze emoties geen zoden aan de dijk zetten zolang we niet de kalmte vinden om de vrijgekomen energie om te zetten tot een scheppende kracht. Schepping vergt zingeving en een wil om ergens echt voor te gaan. Waar halen we deze broodnodige zingeving vandaan om richting te geven aan wat ons te doen staat?
Voor lieden zoals ik die in mystieke vertellingen over de menselijke geschiedenis een zekere vorm van herhaling herkennen, is de huidige tijd van maatschappelijke ontwrichting en verwarring in een moreel machtsvacuüm niets nieuws. Er bestaat een onuitputtelijke schat aan verhalen in de wereldreligies en spirituele en mystieke tradities die ons kunnen helpen. Zij kunnen ons in deze tijd van krachtige drijfveren voorzien om te handelen, zodat we het niet bij klagen houden.
Neem bijvoorbeeld het verhaal van Noach, dat in alle Abrahamitische religies voorkomt. Het is een verhaal dat bijna exact over onze tijd gaat. De grote maatschappelijke turbulentie die ons te wachten is de vloed. De bereidheid om innovatief en vindingrijk te bouwen aan een nieuwe toekomst is de Ark. En last but not least, wellicht het allergrootste offer voor de consumerende mens van deze tijd, is het tijd om afscheid te nemen van alle welvaartsballast. Zo kunnen we licht en minimalistisch de weg van transformatie bewandelen.
Binnen de vele mystieke tradities, maar ook in de Jungiaans psychologie, staat wat zich buiten ons in de fysieke wereld afspeelt (exoterisch) feitelijk voor wat er zich in onze psyche (esoterisch) afspeelt en zich steeds weer herhaalt. In dit licht bezien staat de mensheid wederom voor een kruispunt: verlangen naar het reactionaire vroeger versus de vooruitgang van morgen. Zolang vooruitgang geen relevante ark van betekenis kan zijn, zal de reactionaire houding zegenvieren.
Vanuit een mystiek denkkader ben ik ervan overtuigd dat we niet hoeven te wachten op een nieuwe Noach. Wij allemaal zouden vooral moeten zoeken naar de Noach in onszelf. Dat is het inzicht dat deze koortsige dagen mij hebben geschonken.
Shervin Nekuee is socioloog, columnist, programmamaker en schrijver van De Perzische Paradox: Verhalen uit de Islamitische Republiek Iran (uitgeverij de Arbeiderspers 2006). Hij schrijft maandelijks voor VOLZIN over mystiek, persoonlijk geloof en zijn Iraanse wortels.
