“Er is bloed in mijn ontlasting… met mijn darmen zit het niet goed. Er gaan onderzoeken komen de komende tijd.” Hij gaat nog wel naar zijn werk en hij straalt hoop uit. "Afwachten...”, zegt hij. Operatietijd. Kan geestelijke verzorging in zo'n tijd van betekenis zijn? En waar is dan God als God geen waspoeder wil zijn, die alle vlekken oplost. "Wie kan dit uur met mij volhouden?", is een vraag die Marinus van den Berg opvangt 'uit die tuin met olijven'. Pasen is nog ver.
Door Marinus van den Berg
“Wilt u bidden voor mijn dochter?” vraagt ze. “Zij heeft mij gevraagd dat aan u te vragen”, voegt ze toe. “Mijn dochter wist dat ik naar deze middag zou gaan.” Ik had een spreekbeurt in het Rouwcafé in Rotterdam naar aanleiding van mijn boek Rouwen in de tijd. Gaan spreken is in gesprek gaan. Meer met dan tót mensen spreken en zoeken naar een taal van herkenning en erkenning. Haar man is meer dan twee jaar geleden overleden. Ik ken haar van die tijd. De tijd voor het sterven en van het sterven is vaak een zware tijd. “Ook een mooie tijd”, hoor ik soms. Het kan beide zijn. Vaak ook een vermoeiende tijd, maar dat voelen velen pas later. “Denk aan jezelf en let op je grenzen”, is goedbedoeld maar frustreert eerder dan dat het steunt. Nu is ze opnieuw in een zware tijd gekomen: “Het begon met dubbelzien…” Over een paar weken een zware operatie vanwege een hersentumor.
Afwachten
Hij heeft pas een nieuwe functie, is pas gepromoveerd en pas vader. “Gaat het goed…”, zeg ik als ik hem in de hal van waar ik woon tegenkom. Ik zie een tasje van de apotheker naast de jumbo-boodschappen tas. In de ochtend hoor ik al een paar dagen een kind huilen. Hij lijkt ja te zeggen maar het is nee. “Er is bloed in mijn ontlasting… met mijn darmen zit het niet goed. Er gaan onderzoeken komen de komende tijd.” Hij gaat nog wel naar zijn werk en hij straalt hoop uit. "Afwachten...”, zegt hij.
In de late ochtend spreek ik met een onderbuurman. Zijn partner heeft nu de vierde chemokuur achter de rug. Of er een vijfde of zesde komt is nog onzeker. “Hij doet flink, maar de dokter zegt dat hij kwetsbaar is.” Hij wil tachtig worden en dat groots vieren. Dat is over vier jaar. Een kennis vertelde hem van iemand anders die ook acute leukemie had maar na tweeëneenhalf jaar nog leefde. “Het is afwachten…” zegt hij. Ook met hemzelf gaat het niet zo goed: “Roofbouw”, zei de huisarts.
Code rood
Mijn gedachten dwalen op deze dag steeds naar R.. Ze rolde eruit - zoals dat heet - bij een bevolkingsonderzoek. Ze voelde zich niet ziek maar was het wel. Er was in haar darmen kwaadaardigheid gaan groeien als een ongewenste insluiper. Het heeft niets te maken met strijd of schuld. Het is volstrekt willekeurig zonder aanzien des persoons. Zij had al heftige klappen te verduren gekregen: een zus aan kanker overleden, een zoon door zelfdoding. “Houdt het dan nooit op…?” De eerste operatie werd gestaakt. Ze wachtte zes weken op de volgende in een academisch ziekenhuis. Een week eerder zat ik met haar man en haar aan tafel. Zij is een positief ingestelde vrouw maar er was ook die beukende onzekerheid. Code rood. De kleur van de hoop was aan de horizon maar ook de angst voor het schip dat tegen de rots stukloopt. Gisteren was de operatie en schreef ik de tekst Operatietijd. Wat weet ik van binnenuit van die tijd?
Tergende onzekerheid
Kan geestelijke verzorging in die tijd van betekenis zijn? Het is lijdenstijd en je hebt nog geen weet van Pasen. Er wordt me vaak in mooie brieven te snel en te gemakkelijk over Pasen gesproken, alsof alles goed komt. Of ik ze maar wil verspreiden. Maar wat is goed? Waar is God en hoe moet ik bidden als God geen gatenvuller is, geen waspoeder die alle vlekken oplost. Als God een vraag is of een vreemd verlangen…
Ik vertelde niemand van R.. Ik vertelde niet van mijn overleden zus. Ik vertelde niet van wie ik kende of gekend had. Ik denk niet dat een van hen op mijn verhaal zat te wachten. Ik probeerde in het hier en nu te zijn en te blijven. Ik probeerde het vol te houden met de macht en de onmacht van de onzekerheid, tergende onzekerheid. Je wilt vluchten, in slaap vallen. Ik hoor die vraag uit die tuin met olijven: wie kan dit uur met mij volhouden? Ik durf geen ja of nee te zeggen. Ik luister naar de aria Ich will bei meinem Jesu wachen en lees nog eens in het prachtige boek Bachs grote passie van Ad de Keyzer (1).
Zwarte vrijdag
Ik lees ook in het boek Liturgische spiritualiteit van monnik Thomas Quartier OSB (2). Hij stoort en inspireert me. Aan de moeder die vroeg om gebed, stuurde ik de tekst Operatietijd. Zou er een liturgie voor onzekere tijden ontwikkeld kunnen worden die samen in de onzekerheid gaat staan? Het kan Pasen worden maar ook zwarte vrijdag. Ook dan zijn er volhouders en wachters nodig.
(1) Ad de Keyzer, Bachs grote passie, Adveniat/Halewijn 2015
(2) Thomas Quartier, liturgische spiritualiteit, Berne media 2017
Operatietijd
een kaars voor de operatietijd
tijd van niet weten
tijd van wachten
tijd van overgeven
tijd van vertrouwen
tijd van spanning
tijd van angst
tijd van de dokters
tijd voor hun team
tijdeloze tijd
tijd van ongekende duur
tijd van spannende stilte
tijd van afwachten.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
