Net over de Nederlands-Duitse grens bij Ootmarsum stuit Marinus van den Berg op een wandelroute die 'Spurensuche' heet. Lopen we niet vaker - aanvankelijk - onopgemerkt tegen sporen aan? Of zijn we vooral zelf een spoor, een levensspoor, zoals Anselm Grün dat zegt. Herman Finkers vindt sporen in een gregoriaanse mis. Sporen van een Geheim. Mooi woord. Doet denken aan heimwee en heim. En is het geen mooie gedachte dat die heimwee en dat heim overal is, zoals de joodse mystiek zegt. Nergens is het Geheim (God) niet aanwezig.
Door Marinus van den Berg
Spurensuche. Zo heette de wandelroute. We hadden haar gelopen zonder deze naam te kennen. “Geen mens laat geen sporen na, maar welk spoor hoop ik na te laten?” Die vraag schreef ik in mijn dagboek. Het was tweede kerstdag. De donkere wolken werden door de wind op de hielen gezeten. De lucht werd blauw. Het was in het begin van de middag niet ver over de grens bij Ootmarsum en Lage. Dichtbij het mystieke natuurgebied het Dal van de Mosbeek bij Vasse. We hadden de auto geparkeerd op de lege parkeerplaats van het klooster Frenswegen. Niet ver van Nordhorn. Er leunt een moderne kapel tegen het voormalige kloostergebouw aan. Ze zijn er oecumenisch georiënteerd.
Kruisweg
Zo’n kwart eeuw geleden luisterde ik er in de binnenhof naar de Zwitsers-Amerikaanse psychiater Elisabeth Kübler-Ross samen met honderden mensen uit Duitsland en Nederland. Omgaan met het levenseinde was het thema dat zij weer op de kaart zette. Op deze tweede kerstdag was het klooster – dat nu een vormings- en conferentiecentrum is – gesloten. Op mijn pad vind ik een tak met zijtakjes die van een boom is gewaaid. Ik raap hem op. “Ein Leuchter”, (een lamp) zegt een passerende veertiger met hond. “Lohnt um mit zu nehmen.” De tak doet denken aan een Chanoeka. Ik kijk ernaar en leg haar bij een poortje. Er is een nieuwe aanbouw gekomen en in een ommuurde tuin aan de achterzijde van het klooster is een labyrint aangelegd. Ik ben even terug in de kathedraal van Chartres. Maar in het midden van het labyrint hier, in Frenswegen, is een put. Wie het labyrint uitloopt – als je denkt dat je er bent, ben je er nog lang niet – kan in die put kijken. Anders dan je verwacht zie je geen water maar een gouden ronde spiegel. Alsof een onhoorbare stem zegt: "Je kunt een kostbaar mens, een mens van goud, een koninklijk mens zijn."
We verlieten de binnentuin door een van de twee poortjes en vervolgden de route die ook een kunstroute is. Het labyrint was nieuw voor mij maar al eerder zag ik de veertien vierkante stenen. Kreuzweg is de titel. Verder niets. Ieder kan aan zijn eigen kruisweg of de kruisweg van deze tijd denken. Je ziet niets en toch roept die titel vele werelden op. In de ochtend van de eerste kerstdag hoorde ik van het neerstorten van een Russisch vliegtuig met een geliefd koor en een vermaarde arts aan boort. In de Zwarte Zee. Hoe zwart kan een kerstdag beginnen. We liepen langs een meanderend stroompje met nog meer stenen kunstwerken, zoals een Tisch. Een stenen tafel is anders dan een houten tafel en over dat verschil is een en ander te doen. Niet alleen in Saasveld, ook Herman Finkers had liever een stenen tafel gezien voor de uitvoering van de gregoriaanse hoogmis Missa in Mysterium in de theatrale basiliek van Oldenzaal. Wat een adembenemend decor. Ook zonder de wierook.
Geheim
Herman Finkers had mooie dingen gezegd in een aantal interviews over het Geheim. God is een Geheim. Geheim is een mooi woord en doet denken aan “heim, heimwee en ook aan geheimzinnig.” Kan een mens dichterbij dat Geheim komen of komt dat Geheim naar de mens toe? Kan een mens verlangen naar dat Geheim tegen alle beter weten en het brein in?
Het is tweede kerstdag en ik heb nog niet gekeken naar die late uitzending van Finkers' Missa. We lopen langs een nieuwe waterzuiveringsfabriek van Nordhorn. We ontmoeten een vader met zoon en kleinzoon uit Velsen-Noord. De wind neemt toe en het zwarte-landbouw-landschap ziet stil en verlaten. Wat je ziet, zegt iets over je grondstemming zegt een van de vrienden met wie ik wandel. We hebben tegenwind, maar zien nu pas de routenaam Spurensuche.
Levensspoor
In de tijd van het Twilight, het tweeduuster, kijken we naar uitzending gemist. “Beatmissen zijn ouderwets”, zegt een bezoekster in de camera die in de mis of naar de mis is geweest. Je kunt naar de mis gaan zonder er in geweest te zijn. Het gaat om ondergaan. Ondergaan is ook een beetje ten ondergaan. Beat gaat over slag, hartslag en opwinding. Over wie en wat wind ik me op? Wat en wie brengt mijn hart van slag? Wat raakt me en wat en wie raakte me in het voorbije jaar? Ik was ontroerd en stil na het zien. De toelichting van Finkers was informatief en verduidelijkend. Het was mooi theater en ik zou het graag eens life ondergaan. Het kost misschien wel een aardige dukaat maar dan kom je ook in een warm bad van een voorbije tijd. Het is als jezelf gunnen om eenmaal te eten in een restaurant met een Michelinster. Nog mooier, zoals me overkwam, als je er wordt uitgenodigd. En dan is er de volgende dag. Hoe zijn al die jongeren en grijze duiven, zoals Herman Finkers ze noemde, naar huis gegaan? Hoe werkte deze mis in hen door en wat betekent ze voor hun eigen leven? Een veld voor onderzoek.
Ik slenter op de derde kerstdag door misschien wel de meest gevarieerde winkelstraat, de Binnenweg, van Rotterdam. Ik lees bij restaurant Buiten - waar ik muntthee drink - in het boek Tijd van je leven van Anselm Grün en stuit op de zin over zijn beeld van het levensspoor: “Met mijn leven laat ik een spoor achter en ik hoop dat dit er een is van ruimhartigheid en mildheid.” (1)
Bij vrienden thuis las ik in een boekje van Ruud Bartlema over de mystiek van Hebreeuwse letters (2). Naar een woord uit de joodse mystiek is er geen plaats waar God niet woont. God - het geheim - woont dichtbij en naast ons. Herman Finkers heeft mij niet naar het verleden verleidt, maar naar het heden waar mensen met verlangen er naar uitzien om gezien te worden. Het heden waar aan het begin van het nieuwe jaar zoveel angst en onzekerheid is. Die tak was ook een Missa in Mysterium. Missa is verwant met missio: missie. Trek er op uit: wees Ein Leuchter (een lamp) die sporen nalaat. Het geheim woont in jou. Zoek zijn vreemde spoor. Waard om te gaan.
(1)Anselm Grün, Tijd van je leven, Ten Have, 2016
(2)Ruud Bartlema, Mystiek van de Hebreeuwse letters, Bekkering& Blitz, 2006
Meer informatie over de Missa in Mysterium van Herman Finkers, zie: missainmysterium.nl
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
