Stiltetrainer Mirjam van der Vegt: “Wie veel werkt, mag veel rusten”

“We zijn gemaakt als mensen die mogen kiezen, maar dat kiezen mogen we nog leren’, zegt auteur Mirjam van der Vegt over haar boek ‘De kracht van rust’, gekozen tot het beste spirituele boek van 2021.

Door Cees Veltman

“Jij leeft intens”, zo richt je je op de achterflap van je boek tot de lezer, of gaat het eerder om ‘het druk hebben?’

“Veel mensen ervaren een druk leven als een intens leven, maar dat hoeft niet per se hetzelfde te zijn. Intens leven kan ook zijn dat je aandachtig leeft. Wat ik met mijn boek vooral wil bereiken is, dat je het gevoel krijgt dat je een keus hebt in het leven: werken of rusten. Nu weten we vaak niet meer hoe we moeten kiezen. Het is alsof we een kind een snoepwinkel in sturen en verbaasd zijn als het kind misselijk wordt. We denken dat de tijd ons in bezit heeft, in plaats van andersom. Daar lopen we op vast. Ik heb daar zelf ervaring mee. In het boek kun je een haalbare weg om meer rust in te bouwen ontdekken. We moeten elkaar toestemming geven om te rusten. Juist wie veel werkt, mag veel rusten, is mijn stelling. Het is gezond voor je lijf en leden.

"We denken dat de tijd ons in bezit heeft, in plaats van andersom. En daar lopen we op vast"

Ik heb veel geschreven over rust, vanuit de Bijbelse context. In het Oude Testament is het een heilige opdracht om te rusten, in het Nieuwe Testament is rust een cadeau dat je wordt aangeboden. In het Oude Testament moesten de Israëlieten op gezette tijden het land braak laten liggen, de sabbat houden, het jubeljaar en de feesten vieren. Dat waren goede beproefde methodes om rust in te bouwen en om er veranderd uit te komen. In het Nieuwe Testament zegt Jezus: ik ben de vervulling van het jubeljaar.

We zijn geneigd onze problemen allemaal zelf op te lossen, maar in het Nieuwe Testament zien we de genade als basis van je leven. Van daaruit mag je rusten, anders kan rusten ook weer een kwestie van moeten worden, een soort mantra waarvan je vanzelf gelukkig zou worden. Dan kom je van de regen in de drup. Dat probeer ik te voorkomen. Je moet ook durven onaf te zijn en je te laten aanvullen door anderen die anders zijn dan jij. Rust is een kwestie van elke dag leren. In dit boek heb ik beschreven hoe rust in je hersenen werkt.”

“De levenshouding die ik bepleit is als een way out: je mag altijd vallen in de genade”

Is het boek ook bedoeld als waarschuwing dat het zonder rust nemen, misgaat in je leven?

“Ik zou de nieuwe levenshouding die ik bepleit eerder willen zien als een way out. Je mag altijd vallen in de genade. Neem je beslommeringen soms even voor wat ze zijn en neem ruimte om te spelen. Kijk van daaruit wat je kunt doen en dan mag je best hard werken.”

We hebben de samenleving toch zelf ingericht als 24-uurssamenleving, of zo laten inrichten?

“Ja, ik zie het boek vooral als een wake-upcall om de maatschappij anders in te richten. Ik vind maatschappijkritiek altijd lastig, net als kritiek op de kerk, want ‘de kerk’ dat ben ik en ‘de maatschappij’, dat ben ik ook. Laten we naar onszelf kijken en niet alleen maar naar de ander wijzen. We doen het samen. Nu is de leus: alleen samen krijgen we corona onder controle. Ja, en ook alleen samen kunnen we rust inbouwen. Na een rouwperiode in mijn leven, wilde ik weer gaan knallen met een presentatie. De vrouw die mij had ingehuurd wist dat en zei: ‘Mirjam, ik geef je toestemming om 80 procent te presteren.’ Dat raakte me diep, omdat ik 100 procent wilde presteren. Zij gaf me ruimte en die had ik nodig.”

We weten allemaal dat rust belangrijk is.

“Ja, maar we moeten het vaker tegen elkaar zeggen. Ik zie het boek als een toestemmingsbriefje om te rusten. Op het werk vinden we vaak dat we het niet kunnen maken om rust te nemen, ook omdat je collega’s dan harder moeten werken. We zijn zelf onze grootste slavendrijvers. We lijden aan werkisme. Onze bureaus zijn onze altaren. Zo’n 40 procent van de Nederlanders voelt zich twee dagen per week opgejaagd.

Bij trainingen die ik geef, laat ik mensen elkaar toestemmingsbriefjes schrijven. Ik ontmoet tijdens trainingen werkgevers die tegen hun werknemers zeggen dat ze meer pauze moeten nemen maar zonder succes. Werknemers denken dat hun baan op de tocht staat. Dat zou kunnen, maar anders staat je leven op de tocht. Het inzicht groeit dat we niet meer met zo’n druk leven verder willen. We zijn verleerd om te kiezen en dat is heel jammer. We hebben een heilige opdracht om te mogen kiezen. Dat is al vanaf het begin van de mensheid. Al in het paradijs mochten de mensen kiezen.”

Kiezen is blijkbaar moeilijk?

“Ja bij het kiezen hoort namelijk ook lijden. Kierkegaard zei al dat we bij het kiezen ook bereid moeten zijn te lijden. We zijn het verleerd een beetje ongelukkig te zijn. Daar wijst de Belgische psychiater Dirk De Wachter op. Daarom zijn we het niet gewend te lijden onder keuzes. Elke keuze heeft een vorm van lijden in zich, omdat je andere wensen moet laten schieten.

Het zorgt voor veel onrust als je voor alles kan kiezen terwijl dat niet allemaal tegelijk mogelijk is. Sommige jongeren vervelen zich omdat ze al zoveel hebben meegemaakt en zoveel hebben gereisd bijvoorbeeld. Ze denken alles al te hebben gezien in de wereld. De prikkels moeten blijkbaar steeds in overtreffende trap zijn. Dat is natuurlijk wel heel extreem. Dat heeft niet iedereen maar voor veel jongeren is het een realiteit. Als je er geen tegenwicht aan biedt, ben je aan dat negatieve gevoel overgeleverd.”

“Rust en werk zijn geliefden, geen vijanden”

Nieuw was voor mij in het boek dat je ook heel moe kunt worden van rust.

“Ja, want ook in rust blijven de hersenen aan het werk, niet veel minder dan tijdens activiteit. Het gaat om een balans vinden tussen de twee hersenhelften. Een mens is ook gemaakt om te werken. Je kunt enorm genieten van werken, passie voelen. Ik ben zelf ook gepassioneerd in mijn werk, maar als ik niet goed rust, is dat funest voor mijn gestel. Ik moet er – na de burn-out die ik heb gehad – nog steeds goed opletten dat ik de balans tussen werk en rust goed bewaak. Rust en werk zijn geliefden, geen vijanden, houd ik mezelf dan voor. Ik ben een fervent kloosterbezoeker, dat helpt ook. Daar heb ik eens een ex-monnik ontmoet die in het klooster een burn-out kreeg omdat hij alles te goed wilde doen.”

Heb je de indruk dat mensen steeds meer gestrest zijn?

“Dat wordt wel gezegd, maar stress is van alle tijden hoor. In de tijd van Augustinus had iedereen het ook altijd al te druk. En vóór het mobieltje hadden we de gewone telefoon waardoor we het druk hadden. Een verschil met vroeger is wel de kloof tussen mensen die mee kunnen met de technische ontwikkelingen en zij die het allemaal niet meer kunnen bijhouden. Er wordt meer van ons gevraagd. Het Sociaal en Cultureel Planbureau waarschuwde een paar jaar geleden al dat de kloof tussen de mensen die de netwerksamenleving aankunnen en zij die dat niet kunnen tot 2050 zal toenemen. De maatschappij is in een enorme versnelling geraakt. In Amerika zijn er meer workaholics dan ooit. We voelen ons meer opgejaagd dan ooit terwijl we ook meer vrije tijd hebben dan ooit. We staan continu aan, ook als we minder dan 80 uur per week werken. We kunnen wel tijd over hebben, maar we blijven in ons hoofd aanstaan. We dienen onszelf te veel prikkels vanuit de buitenwereld toe. Door de telefoon komt er steeds meer informatie binnen.”

Wie inspireert je het meest? Henri Nouwen noem je, naast veel anderen.

“Nouwen sowieso, omdat hij zich heel kwetsbaar heeft opgesteld en dicht bij de mensen stond met zijn schrijven. Stilte brengt verbondenheid met iedereen tot stand, zegt hij. Stilte brengt je in de wereld. Ze stelt je in staat jezelf niet langer als middelpunt van de wereld te ervaren. In het boek noem ik een plantagehouder die zijn vrouw slaat, maar zij weet toch bij hem iets te zaaien en te oogsten. Een van de mooiste uitspraken vind ik die van een boer die zei: “Ik ben nog niet klaar, maar ik houd er wel mee op.” Mooi, omdat we vaak willen doorgaan totdat iets af is vanuit de gedachte dat we dan pas kunnen beginnen met leven. Het is beter om te durven onaf te zijn. Kijk maar naar die boer, die is namelijk nooit klaar.”

“Als je geen rust neemt, word je dommer”

De boeddha zei: Om innerlijke rust te krijgen moet je afmaken waar je aan begonnen bent.

“Dat is zo, dat geeft voldoening, maar het gaat ook om je tijdsplanning. Ik ben nu bezig met een kunstboek over stilte. Een boom bijvoorbeeld staat maar een kwart van het jaar in vol ornaat en staat er driekwart van het jaar een beetje apart bij. Wat is af? Ik onderscheid drie fases bij rust en stilte: herademen, struikelen – jezelf verhouden tot wat oncomfortabel is -  en bemind zijn, je hart koesteren.”

Rust maakt ook slimmer?

“Nou, als je geen rust neemt, word je in ieder geval dommer, blijkt uit onderzoek. Op momenten dat ik zelf door de bomen het bos niet meer zie, voelt dat aan alsof mijn IQ tien punten lager is. Mijn ervaring is dat rust vooral meer vreugde brengt. Je wordt aangeraakt door de liefde. Ik heb ontdekt dat rust een goed middel is om uit te komen bij het diepste van je hart. Ademhalingsoefeningen helpen je daarbij. Een volwassene ademt twintigduizend keer per dag. Dat zijn evenzovele keren per dag dat je kunt beginnen met anders leven.”

----------------------------------------------

Mirjam van der Vegt, De kracht van rust, 8 tegendraadse lessen over werk en het goede leven, Ten Have, 208 blz., € 20,-

Mirjam van der Vegt, Koester je hart, 40 manieren om pauze te houden, VBK Media, 136 blz., 15,99