Vakantietijd is letterlijk en figuurlijk grenzen overgaan, op grenzen stuiten, ze aftasten, opzoeken, verleggen. Vakantietijd kan beter niet geïdealiseerd worden, schrijft Marinus van den Berg. “Soms stuit je hard op de grenzen van wie je bent.”
Door Marinus van den Berg
Nu ik niet meer moet, maar doe wat op mijn pad komt, verandert dat ook mijn denken over op vakantie gaan. Mijn vader zou gezegd hebben: je hebt nu altijd vakantie. Hijzelf ging nooit op vakantie en zei dat zijn thuis zijn beste vakantieadres was. Mijn vader, op zijn dertiende al wees, heeft nooit in een hotelbed geslapen en mijn moeder alleen in enkele logeerbedden en eenmaal in een hotelbed. Ze was naar Rotterdam gekomen zonder dat ik het wist om de volgende dag aanwezig te kunnen zijn bij het enige feest waar je geen hand in hebt: de eer om onderscheiden te worden.
Zorgen
Zeker mijn vader heeft op vakantie gaan niet gestimuleerd en voor hem en mijn moeder was het belangrijkste dat wij kinderen weer veilig en gezond thuis waren. In augustus 1969 maakten mijn ouders zich over die veiligheid meer zorgen dan ik en mijn reisgenoten. Wij waren op bezoek bij ouders van Praagse vluchtelingen in Praag waar je toen beter op straat geen foto’s kon maken. We bezochten de plaats waar de student Jan Palach zich in brand had gestoken als protest tegen de Russische overheersing. Het was nog de tijd van de koude oorlog. Ik weet nog dat ik bij terugkeer verbaasd was over hun bezorgdheid.
Herinneringen aan samen op vakantie gaan, heb ik niet en veel tijd voor de vakantieverhalen was er niet. Niet uit desinteresse maar ze wisten zelf niet wat het was en ze konden er zich weinig bij voorstellen. Zomertijd was hooi en oogsttijd met een eindfeest in Raalte. Nooit hebben ze in een tent geslapen.
Zonnebloem
Vele jaren besteedde ik een of twee weken aan vrijwilligerswerk in het kader van de vakantieweken die de toen opkomende vereniging De Zonnebloem organiseerde voor chronisch zieken. Die vonden plaats in internaten die vanwege de zomer leeg waren en gastvrijheid boden. Dat waren geweldige weken waarin we hard werkten, weinig sliepen, veel saamhorigheid beleefden. De tijden waren aan het veranderen en dat was ook hier te proeven. We waren bezig met grenzen te verleggen. Grenzen aftasten, over grenzen gaan, op grenzen stuiten dat maakte deze tijd tot een spannende tijd.
Er waren minder keurslijven en zo leerde je jezelf beter kennen. Dit waren mijn mooiste vakanties tot aan mijn 25-ste levensjaar. Daarna waren er andere mooie vakanties waarin ik andere landsgrenzen over ging. Een week op mijn eentje naar Parijs en een week Berlijn, drie jaar na de val van de muur. Maar ook fietstochten horen tot de hoogtepunten. Ik heb genoten van alleen gaan en samen gaan met en naar vrienden. Ook in die vakanties ging het bewust en onbewust over omgaan met grenzen.
Grensconflicten
Ieder heeft steeds ook zijn eigen ruimte nodig. “Ik heb nooit geloofd in duetten. Elke duet is een monoloog die wordt verpest door de monoloog van een ander”, zegt schrijver Ilja Pfeiffer. Levenskunst is de kunst om om te gaan met verschillen. In tenten en op campings zitten mensen soms te dicht op elkaar en ontstaan er wrijvingen of grensconflicten.
Vakantietijd kan beter niet geïdealiseerd worden en ik geloof al jaren niet in adviezen als 'alles loslaten', 'niet denken aan'. In de vakantie heb je soms juist tijd om te denken en stuit je soms ook hard op de grenzen van wie je bent. Terug van vakantie wordt verondersteld dat je er weer tegen kunt. Vakantie als een soort benzinestation om te tanken voor de werktijd. Geen plekken zo vreselijk als benzinestations maar dit terzijde.
Niets is zonder grenzen
Als je met pensioen gaat, krijg je tijd terug. Je bent nu zelf weer baas over je tijd en je kunt haar verdelen zoals jij wilt. Er is geen moeten van anderen meer. Je heb alle tijd voor ontmoeten, voor wie en wat op je weg komt. Daar kan nog veel moeten tussen zijn als je gezondheid op grenzen stuit of de gezondheid van mensen met wie je intens bent verbonden. Je wilt op vakantie gaan maar als iemand zeer ziek is… stuit je op andere grenzen. Kun je gemakkelijk terugkomen als het nodig is? Er is heel wat veranderd en verbeterd sinds 1969 als het om direct telefonisch contact gaat, maar word je ook goed en tijdig geïnformeerd? In tijden van ziekte en crisis zijn afstanden ineens groter dan gedacht.
Er is niets zonder grenzen. Er zijn nieuwe veiligheidsvragen als ik een week met de Thalys en de TGV naar Parijs en Toulouse reis anno 2017. Ik ga een week lang in een ander land, een andere omgeving zijn. Ik hoop er nieuwe energie en inspiratie op te doen. Ik stap even weg uit het nieuwe ritme dat ik langzaam heb gevonden om vanuit een andere plek naar mezelf te kunnen kijken. Vakantie wordt vaak tijd van leeg zijn – vacare – genoemd, maar mij houdt het thema grenzen bezig. Niet alleen aan vakantie komt een einde.