Elk huisje heeft zijn kruisje. Een fijn Nederlands gezegde uit de zeventiende eeuw. Leed en ellende treft iedereen, niemand blijft gespaard. Er valt niets af te dingen op deze relativerende uitspraak, ware het niet dat we in de 21ste eeuw zijn beland en dat de huisjes en de kruisjes niet meer te tellen zijn. In plaats van het leed van het dorp komt het wereldleed onze huiskamer binnengewalst.
Ik ken mensen die de krant en tv het huis uit hebben gedaan. De focus op het gezin, het werk, vrienden en buren. De keuze voor een kleine wereld waarin alles nog te overzien is en oorzaak en gevolg traceerbaar zijn. Terug naar de tijd van voor de digitale revolutie. Ik kan er best inkomen.
De wereld vergáát van het leed. En misschien is dat altijd wel zo geweest, maar anno nu hebben we weet van het leed
Heleen Litmaath
De wereld vergáát van het leed. En misschien is dat altijd wel zo geweest, maar anno nu hebben we weet van het leed. Nooit eerder was er, althans niet in ons informatie- en communicatietechnologisch geavanceerde Westen, zoveel weetleed per vierkante meter. Nog los van de filosofische vraag of lijden zin heeft, worden wij als leedconsumenten uitgedaagd om een persoonlijk antwoord te creëren op al dat ons omringende leed.
Zelfs een leedexpert als de boeddha zou zich achter zijn oren krabben. Het achtvoudige pad belooft verlossing, een einde aan het lijden. Maar wat is ‘juist handelen’ in deze leedweetwereld? Wat een ‘juiste levenswijze’? Voor welk leed zijn we verantwoordelijk? Zijn er grenzen tussen mijn leed en dat van een ander?
Duivels dilemma. Ik voel mij verbonden. Niet alleen met mijn familie en vrienden, maar met de hele mensheid. Noem het Ubuntu, advaita, eenheidsbewustzijn, karma. Dat maakt mij verantwoordelijk voor alles wat ik doe, denk én laat. En het houdt niet op bij verbondenheid met mensen; ik voel mij deel van één groot leven, inclusief de dieren, de oceanen, de bomen en de lucht.
'Hoe ziet een nieuw collectief verhaal eruit?'
Bovendien is het zo dat het grote wereldleed een kluwen is van onderlinge samenhang. Ter Apel, Oekraïne, Pakistan: de oorzaak- en gevolgkwestie is een complex geheel van de ongelijkheid in de wereld, onrecht, afhankelijkheid en grensoverstijgende ontwikkelingen en beleid.
Wat kan ik dan doen, als eenling? Geen leed tóevoegen aan de wereld. En ervoor zorgen dat er voor mijn bestaan zo weinig mogelijk geleden wordt. Dus, pragmatisch gezien, niets meer consumeren waarvan ik weet dat er voor geleden is. Begin 2015 dacht ik een ferme stap te zetten naar een leedloos leven. Op mijn facebookpagina postte ik vol vurige argeloosheid dat het zien van de documentaire De slag om de klerewereld (VPRO) de bekende druppel was en dat ik geen mensenleed meer aan mijn lijf duldde. Na het afzien van dierenleed op mijn bord en oneerlijke koffie in mijn mok, was dit een logisch vervolg. Weten is kiezen, toch?
Wat kan ik dan doen, als eenling? Geen leed tóevoegen aan de wereld. En ervoor zorgen dat er voor mijn bestaan zo weinig mogelijk geleden word
Heleen Litmaath
Was het maar zo simpel. Zeven jaar later moet ik tot mijn spijt, schaamte en verdriet bekennen dat mijn leven verre van leedloos is. Dat er ergens anders in de wereld wel degelijk geleden wordt, voor mijn smartphone, voor mijn elektrische auto, voor mijn kleding en mijn eten. Zelfs al kies ik voor tweedehands, fair, eco en wat dies meer zij, ik ontkom er niet aan. Toeleveringsketens, grondstoffen, vervoersbewegingen, arbeidsomstandigheden: kom er maar eens achter, als je er niet je levensmissie van wilt of kunt maken. Dus naast het leed dat ik weet, consumeer ik gegarandeerd nog bergen verborgen leed. O mijn God! O karuna!
En het wordt nog erger. We consumeren niet alleen leed, we worden door te consumeren in één klap producenten van leed. Met dank aan de globalisering. We creëren en houden ‘m aan de gang, die mallemolen van leed. En in dit grote interbestaan heb ik geen antwoord, maar zwijg ik niet. Waar ik weet en kan, kies ik. Voor eerlijk, menselijk, gelijkwaardig, gezond, diervriendelijk. Waar ik niet kan, rest compassie. Lijden en laten lijden, dat is levenskunst anno nu.
Heleen Litmaath is getrouwd, moeder van twee tieners en werkt sinds een paar jaar als begeleider bij afscheid. Voor meer informatie: www.granaatappel-tekstenuitvaart.nl.
