Zelf is hij geen liefhebber. Maar vuurwerk verbieden? Marinus van den Berg pleit voor een zorgvuldig nadenken over de betekenis van rituelen. Vuurwerk hoort bij oud en nieuw, net als oliebollen en appelflappen. Oud en nieuw is een overgangsritueel. 'Geen leven zonder rituelen'.
Door Marinus van den Berg
"Er is vuur dat niet dooft, er is vuur dat verwarmt en verbindt
en er is vuur dat doodt, vuur om bang voor te zijn.”
Er moesten minder mensen naar de oogarts, afgelopen oudejaarsavond, maar het aantal letsels als gevolg van vuurwerk is niet gedaald. Dan was er nog het geweld tegen hulpverleners en het drama in Haaksbergen waarbij een twaalfjarige jongen omkwam en een elfjarige ernstig werd gewond. De man die ervaring had met een zogenaamde klaphamer (nooit van gehoord) wilde ook dit jaar weer een feestje bouwen in de buurt. Hij wilde feest en geen dood en verwondingen zaaien, maar er gebeurde iets dat nu onderzocht wordt. De man werd als verdachte in beperking geplaats. Dat zijn juridische termen die hard kunnen aankomen. Je schudt ze niet zomaar weer van je af. Hier zijn alleen maar verliezers. Ieder oud en nieuw zal het herinnerd worden.
Hier in Rotterdam waar ik woon was van het vuurwerkverbod niets te merken. Siervuurwerk kan een feest zijn, maar dit jaar had ik geen zin om voor het raam te gaan staan. Het was weer een jaarwisseling in coronatijd. Het was een jaarwisseling met veel onrust in de wereld: Kazachstan, Oekraïne, steeds meer besmettingen, cijfers over oversterfte. Wat staat ons te wachten? Er zijn geen overgangen zonder angst en zonder hoop. We hopen het beste al weten we niet echt wat dat is. We lijken vooral af te wachten zonder ver vooruit te kijken.
Vuurwerkverbod
In de eerste week van het nieuwe jaar klinkt weer de vraag naar een totaal vuurwerkverbod. Twee politieke partijen willen een Kamerdebat. Vuurwerk is een verzamelwoord voor allerlei soorten van vuurwerk – carbid en klaphamers – vallen er niet onder. Niet alleen het zware maar ook het kleine vuurwerk vraagt om zorgvuldigheid. Zorgelijk is de toename van steeds meer illegaal zwaar vuurwerk.
Ik ben geen liefhebber van vuurwerk maar heb wel vragen over een mogelijk vuurwerkverbod. Vuurwerk hoort bij oud en nieuw, net als oliebollen en appelflappen, champagne en de buren groeten. Oud en nieuw is een overgangsgebeuren en dat vraagt om rituelen. Geen leven zonder rituelen is een bekend boek van Gerard Lukken. “Ritueel is eerst en vooral een manier van aandacht vestigen. Ritueel is ook een gevaarlijke spel”, zo lees ik in het onlangs verschenen nieuwe boek over Rituelen van Paul Post. Rituelen kunnen en willen ons helpen maar dat vraagt wel om aandacht en niet om losse polswerk.
Het valt op dat het vuurwerk op bommenwerk is gaan lijken. Er zijn in ons land steeds meer mensen uit oorlogsgebieden. “Hoe is dit voor hen…?”, zei een buurman. Ik laat de honden even buiten beschouwing maar niet onbenoemd. Vuurwerk verbieden of aan banden leggen is een politieke zaak en een juridische kwestie met de vraag naar de handhaving. Het gaat dan om een opgelegd verbod in een tijd waarin de overheid steeds minder wordt vertrouwd. De kans is groot dat de illegaliteit eerder toeneemt en er nog minder zicht is op wat het zware – ik zeg oorlogsachtige vuurwerk – is. Ik zie meer in begeleiden met draagvlak in de samenleving dan verbieden van bovenaf.
Vuurwerkschaamte
Ik pleit voor het tijdig samen nadenken over de waarde en de betekenis van overgangsrituelen. Samen nadenken over de vragen hoe sluiten we het oudjaar af en gaan we het nieuwe jaar in? Dat nadenken kun je in familie-, vrienden- en buurtkring doen, maar ook in een wijk, een dorp. Dichtbij mensen. Samen ook afspraken maken over een veilige overgang. Vuurwerkschaamte zou die veiligheid kunnen versterken. Niet voor alle vuurwerk, maar wel voor het oorlogsvuurwerk. Niet meer bluffen met dat zware spul. Dit jaar werd er meer illegaal (gevaarlijk) vuurwerk door de politie opgespoord. Het is duidelijk dat het ook een Europese kwestie is.
Tot slot pleit ik als het weer kan voor oudjaarsdiensten in de kerken, op een vernieuwende wijze: toegankelijk voor iedereen. Danken voor het voorbije jaar, benoemen van verlies, pijn, angsten en zorgen, uitspreken van hoop. Zo een dienst kan een oase zijn. Bidden om het vuur van de heilige Geest die verbindt en wonden geneest.
(Dit artikel is een bewerking van een bijdrage voor Twentsche Courant/Tubantia, 08012022
Paul Post, Rituelen, theorie en praktijk in kort bestek, Parthenon (2021), 152 blz., € 19,50.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
