Waar is er heel wording?

Marinus van den Berg ziet het bij zijn buurman en hij ziet het bij zichzelf: zorg om 'de tijden'. We leven in een tijd waarin poëzie wordt gewantrouwd, net als vragen naar zin; een tijd waarin juist gevoelige jongeren het onderspit delven. Waar vinden we 'heel wording'? "Ik zag vandaag onderweg op de Erasmusbrug een kind in een buggy. Ze straalde als de witte eitjes op het schilderij van Jan Mankes; haar ziel op de wangen."

Door Marinus van den Berg

“Geen auditieve vervuiling, geen visuele vervuiling. Kleine dorpjes, vriendelijke mensen, rust en stilte…”, zo was zijn vakantie. Weg van het lawaai, van alweer een ambulance, brandweer of politie met alarm. Geen bombardement van appjes, geen windmolens, maar zeemeeuwen en schone stranden. Hij was met zijn vrouw naar Normandië geweest, naar de witte krijtkusten.

En hij vertelde van een vriend wiens 16-jarige zoon een eind aan zijn leven had gemaakt. Het was niet de roeier voor wie onlangs een stille tocht was gehouden.

Koud als de dood

Voor de derde keer in enkele dagen hoor ik van de zelfdoding van jonge jongeren. De zomer is ten einde aan het lopen. Niet alleen die met de tropische dagen, maar voor sommigen ook die van warme nabijheid, zo koud als de dood kan zijn.

Mijn buurtgenoot, veertiger, lijkt somber of moet ik zeggen vol zorg over de toekomst. Hij is zelf een mens die de kunst verstaat om mensen te laten lachen. Het is altijd prettig om hem even te spreken. Hij is vaak op weg naar de super als ik ervan terugkom. Hij geeft mooie rondleidingen door deze stad. Het lijkt of hij moet wennen aan weer hier te zijn. Weer thuiskomen is bijna een culturele tijdsschok.

Zijn mijmeringen gaan uit naar de jongeren; hoe funest het is geweest om hen zo op te sluiten, zoals in de coronatijd is gebeurd. Het is voor hem duidelijk dat dit nooit weer mag gebeuren: jongeren in hun kwetsbaarste levensfase geen kans geven om te verkennen, uit huis te vliegen, zichzelf en de wereld te ontdekken, dat heeft meer schade gebracht dan we weten.

Spirituele leegte

Ik moet weer denken aan dat boek Wetenschap als nieuwe religie van Ronald Meesters. Stelling: de coronacrisis heeft een spirituele leegte in onze samenleving blootgelegd. Het is een boek van een uitdagende denker die door anderen als bedreigend werd en wordt gezien, zoals dat gaat in total institutions en total times die geen afwijkende meningen verdragen.

We leven in tijden waarin de kunst van het onderscheiden wordt verwaarloosd. Tijden waarin alles op de hoop van de 'onverdraagzame, narcistische complotdenkers' wordt geveegd. De kunst van nuances zien wordt verwaarloosd, ten gunste van een denken in dogma's, een denken van het typen 'extra ecclesiam nulla salus', buiten de kerk geen heil.

Het gaat om de macht. Het is een tijd die poëzie verdenkt, die kunst als niet essentieel beschouwt. Het denken en nadenken zélf is zelfs niet essentieel. Er is geen ruimte voor vragen naar zin, naar waartoe. Vragen die juist sensitieve jongeren stellen. Jongeren die meer willen dan snel geld, snelle auto's, snelle veel-verdienende hub-banen. Hun binnenkant-vragen worden in deze auditieve en visueel vervuilde tijd niet gehoord.

Het is een valkuil om dan vragen te gaan stellen over hun ouders – waren ze gescheiden, of waren die wel genoeg thuis? Het is een valkuil om te vragen of ze drugs gebruikten of veel dronken? Het is niet willen denken over de vraag of niet ook de tijdsgeest - waarin een cultuur van elke dag verplicht genieten domineert - de geest in een mens kan doden? Wanneer tel je mee, of nóg mee?

Kijken

Ik zag vandaag onderweg op de Erasmusbrug een kind in een buggy. Ze straalde als de witte eitjes in het nest dat Jan Mankes schilderde. Haar ziel stond op haar wangen te stralen. Ze viel me op te midden van de vele gesloten zielloze gezichten die naar niemand leken te kijken.

Heeft er vandaag iemand naar jou, naar mij gekeken?  Heb jij iemand gezien en aangekeken? Heb jij iemands ziel opgewekt? Waar is er heelwording? Ik ben benieuwd naar wat anderen vinden van het hiervoor genoemde boek? Het verdient mijns inziens een serieus gesprek.

Ronald Meester, Wetenschap als nieuwe religie, Ten Have 2022