Waartoe is het Woord vlees geworden?

Alleen op aarde, in onze grappige ruimtepakken die de Bijbel 'het vlees' noemt, kun je 'zielenwerk' verrichten. Nieuwe spirituelen als Lisette Thooft zijn daartoe druk in de weer met therapieën, coaching en zelfhulpboeken. Einddoel: een koninklijke ziel, uitgezuiverd en nobel. Maar stap één begint dicht bij huis: aandacht voor wat er omgaat in je lichaam.

Door Lisette Thooft

Wat is bezieling eigenlijk? Wat is de ziel? “Een ‘verborgen diepte’,” noemt Tim van Iersel het in het interview op deze site, en hij voegt eraan toe: “Ik denk dat dat de ziel is, of de goddelijke Geest die in ons is.” Opvallend dat hij geest en ziel gelijkschakelt. Ooit waren het heel verschillende begrippen: de geest goddelijk, zuiver, vrij van emoties; de ziel menselijk, emotioneel en in afwachting van onze eigen zuiverende zielenarbeid.

In onze tijd is er veel verwarring over deze begrippen. (Misschien was er altijd wel verwarring?) Zowel geest als ziel zijn ooit ‘officieel’ afgeschaft; het enige dat de huidige wetenschap erkent is het denken, mind in het Engels, dat in oude teksten de ‘rede’ heet, of rationaliteit. Psyche, het Griekse woord voor ziel, is bij ons synoniem geworden voor het geheel aan karaktereigenschappen dat een zielenknijper analyseert terwijl je op de divan ligt.

Dus wat is die ziel eigenlijk? In de mythologie is Psyche, de mensenziel, een koningsdochter op wie Amor verliefd is. Zij raakt hem kwijt en moet eindeloos op aarde rondzwerven en zware beproevingen ondergaan voor ze op de Olympus met hem verenigd wordt. (Zie het verhaal van Amor en Psyche.) De symboliek is duidelijk: ook onze ziel wordt op de proef gesteld, op aarde. Maar laten we trouw zijn en niet vergeten dat de God van de liefde ons diep bemint.

Druppel goddelijkheid
De ziel is in sommige spirituele tradities, zoals de gnostische, en in onze tijd de theosofische en antroposofische beweging, opgevat als een soort druppel goddelijkheid, die langs de planeten reist op weg naar het menselijk embryo dat ze gaat bezielen. Bij elke planeet haalt ze de eigenschappen op die de toekomstige mens zal hebben: hij zal bijvoorbeeld driftig worden door het Marsgehalte, geil van de Venusfactor, sluw naarmate Mercurius meer meegeeft, opschepperig als Jupiter een flinke duit in het zielenzakje doet. Op weg terug naar God, na de dood, dus als de mens ontzield is en zijn lichaam, zijn ruimtepak, wordt opgeborgen, gaat de ziel weer langs dezelfde planeten. Nu levert ze in wat de mens met zijn eigenschappen heeft gedaan: hoe moedig of vurig enthousiast is deze mens geworden, hoe liefhebbend, intelligent en grootmoedig? Want alleen op aarde kan dit zielenwerk gedaan worden. Uiteindelijk is het de bedoeling dat we koninklijke zielen hebben: uitgezuiverd, nobel. Net als de mythische Psyche kost dat ons eindeloos veel werk, zwerftochten, moeite, pijn en verdriet.

Wij leven tegenwoordig in het rijke Westen wel in een mate van welvaart die vroeger slechts voor de koningen was weggelegd. Maar hebben onze zielen al de bijbehorende uitgezuiverde noblesse? De mijne niet. Maar er wordt aan gewerkt. Net als de meeste Nieuwe Spirituelen ben ik eindeloos in de weer met therapieën, coaching en zelfhulpboeken om mijn ziel op te schonen.

Kerk en Nieuwe spiritualiteit
Een van de verschillen tussen kerk en Nieuwe Spiritualiteit is dat de laatste beweging het werk aan de eigen ziel voorop stelt, als persoonlijke spirituele bijdrage aan het geheel. Als genoeg mensen zichzelf ontwikkelen, hun drift en hoogmoed transformeren tot enthousiasme en generositeit, verandert de hele cultuur vanzelf.

Er zijn de afgelopen halve eeuw een hele rits psychologische bewegingen, methoden en technieken ontwikkeld die ons daarin verder helpen. De Amerikaanse psychiater Abraham Maslow stond aan de wieg van de Human Potential Movement die vanuit Esalen (een spiritueel centrum in Californië, VS) - red.) het Westen nieuwe bezieling verschafte. (Zie voor een mooi verhaal in de Huffington Post bij het vijftigjarig bestaan van Esalen.)

Denk aan Gestalt therapie, Rationeel Emotieve Therapie, Psychosynthese, meditatie en yoga als therapievormen, Emotioneel Lichaamswerk, Emotional Freedom Techniques en de vele, vele andere disciplines die allemaal als doel hebben de beoefenaar ervan emotioneel volwassen te maken, verantwoordelijk voor zijn eigen emoties, en in staat zijn ego te overstijgen. Dat waarover de mystici spreken, blijkt ook een leerweg te zijn die gewone mensen kunnen gaan. Hoe ver ze komen, maakt niet uit.

Wat voel je?
Stap één, in welke therapie of ontwikkelingsweg dan ook, is je bewust te worden van je eigen gevoelens en emoties. Wat gebeurt er in je ziel? Wat voel je, wat onderdruk je, hoe verbind je je met anderen, wanneer ga je uit contact? Wanneer ben je alleen maar oude onbewuste kinderbehoeften aan het bevredigen die in feite onvervulbaar zijn? Pas als je weet wat je voelt, kun je er iets aan veranderen. Sterker nog: de praktijk wijst uit dat het voelen op zich al verandering teweegbrengt. Net zoals je automatisch rechtop gaat zitten op het moment dat je je bewust wordt hoe ingezakt en slonzig je erbij hangt, zo recht zich onze zielenrug vanzelf als we ons ten volle bewust worden wat we aan het doen zijn.

Elke emotie heeft een bijbehorende fysieke gewaarwording in het lichaam. Zolang je die niet op het spoor bent, zit je ‘in je hoofd’ zoals dat heet in nieuw-spirituele kringen, en gebeurt er niets. Je bewust worden van lichamelijke sensaties zet de ontwikkeling in gang. Heb ik buikpijn? Waarvan dan? Zit mijn keel dicht, trek ik mijn schouders krampachtig op, zijn mijn voeten koud?

En zo zijn we rond en blijkt bezieling in zeer nauw verband te staan met belichaming. Bezielend is alles wat bijdraagt aan persoonlijke transformationele ontwikkeling. Alleen op aarde, in ons lijf, in deze grappige ruimtepakken die de Bijbel ‘het vlees’ noemt, kan de ziel haar zelfzuiverende werk verrichten. Daartoe is het Woord dus vlees geworden.