Wat is er veel kerk!

“Wat is er toch veel kerk buiten de muren”, merkt Lisette Thooft op. Ze maakte er de afgelopen decembermaand zelf het een en ander van mee: van ouderwets kerstliedjes zingen en Sacrale Dans tot stembevrijding en een indrukwekkende religieuze ervaring onder invloed van een ‘godbevattende’ drug. Kerk maken we tegenwoordig gewoon zelf, constateert Lisette. En dat doen we enthousiast en met veel succes.

Door Lisette Thooft

Deze hele maand december ben ik niet naar de kerk gegaan, althans niet naar een gewone kerkdienst of mis. Maar ik heb vier bijeenkomsten bijgewoond die ik heb ervaren als godsdienstig, van licht-spiritueel tot diep-religieus. Mijn conclusie: wat is er toch veel kerk buiten de muren. Soms vindt die kerk zelfs plaats in een kerkgebouw, zij het zonder dominee of pastoor, maar met bezielde leken die hun plaats innemen. We maken gewoon zelf kerk tegenwoordig en dat doen we enthousiast en met veel succes.

Kerstliedjes

Het oppervlakkigst van de vier bijeenkomsten was de avond Samen Zingen Rond de Kerst in de fraaie 17^e eeuwse kerk van Broek in Waterland. Dat is een nieuwe traditie in ons dorp, voor mensen die de ouderwetse kerstliedjes missen. Ik mocht dit jaar een kort praatje houden en ik begon met de vraag: wat moet je met kerstmis als je niet meer zo kerkelijk bent? Kun je er dan toch betekenis aan geven? Ik vertelde over de twaalf heilige nachten tussen kerstavond en Driekoningen, wanneer volgens een voorchristelijke traditie de hemel meer openstaat dan anders. De sluier tussen geest en materie is dan op zijn dunst. Je zou daarom ook voorspellende dromen hebben, zegt men, en sommige mensen beweren zelfs dat een droom op 25 december slaat op januari van het komende jaar, die van 26 op februari, enzovoort. Dat lijkt mij een vorm van controlebehoefte die tegen de geest van de traditie indruist. Want is de symboliek van deze donkerste tijd van het jaar niet juist dat we niet weten wat de toekomst brengt? We tasten letterlijk in het duister. Wat we kunnen doen, is onszelf toestaan te vertrouwen dat het oké zal zijn, dat het Licht zal zijn. Hoe moeilijk het misschien ook wordt, bij tijd en wijle, het is toch dat wat ons toekomt, wat bij ons hoort. Omdat hemel en aarde nooit werkelijk gescheiden zijn geraakt – dat lijkt alleen maar zo.

Sacraal Dansen

Een puur spirituele bijeenkomst vond ik de dag Sacraal Dansen ter gelegenheid van de Winterzonnewende in het Graalhuis in Utrecht, onder de bezielende leiding van filosofe Hilde Debacker. Heerlijk om met dertien vrouwen bezig te zijn op de klanken van mantra’s en andere spirituele muziek. Er gebeurt niet veel – je stapt, je draait, je wiegt, je stapt weer terug, en dat in een kringetje, elkaars hand vasthoudend – maar in je ziel groeien van uur tot uur de vrede enhet welbehagen.

Mantrazingen

De derde religieuze bijeenkomst was de avond mantrazingen, getiteld Het Lied van de Ziel, van stembevrijder Jan Kortie in Amsterdam. Dat is een maandelijkse happening die doorgaans in de Amstelkerk gehouden worden en nu, als laatste voor het eind van het jaar, wegens overdonderende belangstelling moest uitwijken naar De Duif. Toen we er aankwamen, stond er een lange rij voor de deur. Minstens zeshonderd mensen, zo niet meer, zongen de hele avond begeesterd religieuze liederen uit allerlei culturen, spontaan meerstemmig en in opperste harmonie. Kortie zelf was aan de vleugel, een dame speelde viool, het was prachtig. Mannen en vrouwen zaten gescheiden; bij sommige liederen liet Kortie de mannen en vrouwen in beurtzang zingen. Na even oefenen gingen de grote lichten uit, veel mensen stonden op om beter te kunnen zingen. Er hing een sfeer van verbroedering en verdieping. Pure kerk, als je het mij vraagt: een gezamenlijk ritueel met als rode draad verbinding – horizontaal tussen mensen onderling, en verticaal tussen ons en dat wat ons overstijgt.

Ayahuasca

De vierde en meest indrukwekkende religieuze ervaring die ik deze maand had was een gewijde plantceremonie: een dag met ayahuasca, als vorm van zelftherapie. Ayahuasca betekent ‘wijn van de geest’; het is een entheogene, dat wil zeggen ‘godbevattende’ drug. De mensen die het ritueel begeleidden waren geïnspireerd door de Santo Daime-kerk en zongen de hele dag door Zuid-Amerikaanse hymnen in het Portugees en in het Engels. Er was een altaar met een groot Jezusbeeld en kaarsen, Maria stond in een hoek, de kleding was wit en er werd volop gebeden om bijstand en leiding van boven. Na het drinken van het bittere kruid kreeg ik een visioen van een slangengod die mij opdroeg het leven te vieren. Er gebeurde van alles, te veel om hier te vertellen, het was een verbijsterende dag, en het resultaat was dat ik helderder dan ooit tevoren wist: het leven is heilig. En alles wat het vieren ervan tegenwerkt – alle oude angst, alle twijfel, alle schuld en schaamte – mag eruit. Geholpen door de liefdevolle begeleiding en de sfeer van verbroedering konden we loslaten wat niet werkelijk bij ons hoorde. Diep religieuze ervaring.

Weelderige rijkdom

Wat is er veel kerk tegenwoordig! Wat een voorrecht is het om in deze tijd te leven, met al die inspirerende voorgangers en helpers! En wat steekt de echte kerk daar toch bleekjes bij af: geen beweging, geen dans, geen zelfheling, geen visioen.

Maar ja, je vraagt je af of we die gewone kerk nog nodig hebben, met deze weelderige rijkdom aan georganiseerde spiritualiteit en religie om ons heen.