‘Ik kan me voorstellen dat een van de redenen waarom mensen zo hardnekkig vasthouden aan hun haat is dat ze aanvoelen dat ze, als de haat eenmaal weg is, gedwongen zullen worden om met pijn om te gaan.’
- James Baldwin
Mijn werk brengt me voor een rouwtherapeuten summerretreat naar Baltimore. Met mijn gezin trek ik daarna een maand door het Oosten – de cradle – van de Verdeelde Staten van Amerika. Steeds scherper komt naar voren hoe racisme en de angst voor uitsluiting, geweld en enorme kansenongelijkheid in de haarvaten van de Amerikaanse samenleving zit.
De radio en de Ipad staan aan en we beleven intens de Republikeinse Conventie waar onder meer Hulk Hogan eraan te pas moet komen om het scanderende publiek nog verder op te hitsen. ‘Let Trumpmania run wild, brother! Let Trumpmania rule again!’. Een paar weken later staan we met een enorme menigte aan de hekken van het Witte Huis op het moment dat president Joe Biden vanuit de Oval Office aankondigt zich niet herkiesbaar te stellen. ‘Op een diepere laag,’ zo schrijf ik Amerikaanse vrienden, ‘begrijp ik de verdeeldheid en het huidige politieke klimaat steeds beter.’
‘Het ding met Amerika: vrijheid, rechtvaardigheid, gelijkheid zijn allemaal termen die in je opkomen, maar voor miljoenen Amerikanen gedurende de hele geschiedenis van het land, is dat nooit echt waar geweest.’
- Frank W. Thomas
Ademloos luisteren we ook naar het indringend verfijnde The fire next time van James Baldwin dat hij schreef exact honderd jaar na het afschaffen van de slavernij. NRC besteedde op 2 augustus uitgebreid aandacht aan deze gelauwerde Afro-Amerikaanse gay auteur.
‘Baldwin liet de diepe emotionele impact zien van het geweld en de vernederingen waarmee racisme gepaard gaat, gekoppeld aan een politieke realiteit waarin dat steeds stelselmatig wordt ontkend. Het jaar na de publicatie van The Fire Next Time werd de Jim Crow-wetgeving formeel afgeschaft, waarmee Afro-Amerikanen uit het publieke domein en machtsposities werden geweerd’, zo schreef Dominque van Varsseveld in NRC.
Onze tocht voelt als een rit door het landschap van de serie North and South – u weet wel, die met Patrick Swayze – en brengt ons ook door Virginia, dat een van de strengste rassenwetten kende. We passeren een huis waar groot en zonder aarzeling de confederate vlag wappert, symbool van het slaven houdende Zuiden. Een presidentskandidaat zegt dat de vreemdelingen - die hij als met ziekten besmette psychiatrische patiënten aanduidt – de ‘banen van de zwarten innemen.’
Zin na zin horen we een diepe afkeer van kleur, diversiteit en inclusie. In 1856 bepaalde het Hooggerechtshof nog dat slechts white persons born in the United States als burgers aangemerkt konden worden. Dat werd door amendementen op de Grondwet na de Amerikaanse Burgeroorlog weliswaar ‘gerepareerd’, maar in Take America Back klinkt door wat door velen wordt ervaren: het land is ten onrechte weggenomen van hen aan wie het toebehoort.
Kamala Harris kiest in de laatste dagen van onze reis haar running mate Tim Walz. Er gaat een voor bijna onmogelijk gehouden siddering en diep enthousiasme door het land. We’re not going back! Die zin, dat motto dat ze steeds herhaalt, komt niet uit het niets. ‘Het idee van een mars was aan het groeien. Het hing in de lucht’, schreef Charles Alston bij zijn kleurrijke schilderij Walking naar aanleiding van de Mars op Montgomery. ‘Het was een heel duidelijk lopen, niet teruggaan, geen aarzeling.’
De lange Amerikaanse weg gaat ons met het ‘woeden der gehele wereld’ allen aan. ‘I may not get there with you. But I’ve seeeeeen the promised land’, sprak Martin Luther King tijdens zijn beroemde speech bij de Washington Memorial. Zoek ‘m eens (opnieuw) op.
Hoop sterft niet. Maar God, wat duurt de weg lang!
Jakob van Wielink helpt leiders en hun organisaties te leven vanuit hun roeping. Hij is partner bij De School voor Transitie in Huissen en verbonden aan het Portland Institute for Loss and Transition (VS): www.deschoolvoortransitie.nl.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
