Even leek het erop dat de vervanging van arbeid door kapitaal (meer machines) het arbeidersparadijs zou inluiden. Maar dat pakte anders uit. We moeten stressen om de machines de baas te blijven. We moeten stressen om onze banen te behouden, of nog meer stressen om er een te krijgen. Wordt het niet tijd voor ‘back to basics’, een duurzame economie? Ideeën over alternatieve economische systemen bestaan al. Nu nog de draagkracht om ze door te voeren. Door Annemarie Scheerboom “Hee, hoe gaat ie met jou dan?” “Ja goed, wel druk op m’n werk…” Een standaard antwoord. Behalve dat het goed gaat blijkt die drukte op het werk ook noemenswaardig te zijn. Sterker nog, onze cultuur lijkt wel doordrongen van het idee dat iedereen druk bezig hóórt te zijn. Durf maar eens iets af te slaan met als excuus dat je een boekje wil lezen. Of omdat je even rustig thuis wil avondeten zodat je onderweg niet snel een patatje hoeft te halen. Nu ik de drukte uit mijn eigen leven wat beter onder controle heb, kan ik er wat meer van een afstandje bij andere mensen naar kijken. En dan denk ik: moet dat nou leuk zijn?
Meer machines
Je kan je afvragen waarom het zo normaal is dat werk bijna je leven gaat beheersen. Dan denk ik aan vroeger, het begin van de industrialisatie. Kapitaal werd steeds belangrijker zodat er meer machines gekocht konden worden. Dat zou de arbeid makkelijker maken en wij zouden daar gelukkiger van worden. Bovendien konden producten zo sneller en efficiënter gemaakt worden, wat betekende dat de consument er minder voor hoefde te betalen. Het is maar de vraag of het zo precies gewerkt heeft. De vervanging van arbeid door kapitaal was niet alleen het begin van een consumptiemaatschappij, maar ook van een steeds verstikkender arbeidsmilieu. Want sinds de vervanging van arbeid door machinaal werk moesten mensen dus concurreren met machines. En dat viel niet mee, want die machines werden steeds beter. Als je teruggaat naar de oorspronkelijke gedachte achter het kapitalisme, waarin winst maken centraal staat, dan kun je wel stellen dat er ergens iets mis is gegaan. Tegenwoordig willen mensen niet per se meer geld om hun leven te verbeteren, maar vooral minder stress van hun werk. Want als je tegenwoordig al (nog) werk hebt, dan kom je in een omgeving terecht waarin je keihard moet vechten voor je concurrentiepositie. En we moeten steeds meer werken in steeds minder tijd. Kijk bijvoorbeeld naar de NS. Daar moeten machinisten binnen 11 minuten eten, plassen en zich verplaatsen naar de volgende trein. Sneu! Als je dus al een baan hebt, dan moet je keihard stressen voor je werk. En als je geen baan hebt, dan moet je nog harder stressen om er een te krijgen omdat anderen al werken voor twee.
Back to basics
Wat als we nu eens helemaal back to basics gingen? Monniken en vrouwelijke religieuzen hebben de waarde daarvan allang ingezien. Nu wij nog met onze tablets, smartphones en breedbeeldtv’s. Je hebt zelf natuurlijk een aandeel in mentaliteitsveranderingen, zoals met minder geld tevreden zijn. Toch is het fijn als ook je baas het er mee eens is als je minder werkt. Maar ja, je baas heeft een bedrijf hoog te houden. Back to basics wordt pas echt mogelijk als dat ook in de top van het bedrijf doorgevoerd zou worden. Een duurzaam economisch systeem dat de boel op die manier kan laten draaien zou toch wel fijn zijn, dacht ik zo. Maar ja, waar haal je zo’n systeem vandaan als simpele Science Education & Communication studente…?
Gratis geld
Een weekje na deze gedachtenspinsels appte David (mijn verloofde) me doodleuk ‘iets inspirerends’. Twee links, namelijk www.basisinkomen.nl en www.basisinkomen.info. Gratis geld voor iedereen dus! Op een duurzame en verantwoorde manier. De nood (let op: NOOD) om te werken klapt in elkaar, de urgentie om door te blijven consumeren voor een gezonde economie lost op en ondernemers durven sprongen te wagen. Er komt meer ruimte voor vrijwilligerswerk, meer ruimte om thuis de kinderen op te voeden en meer ruimte om te doen wat je echt belangrijk vindt in het leven. Hoppa, een oplossing, die nota bene zomaar uit de lucht kwam vallen. Eentje die trouwens al een tijdje bestaat, maar gewoon nog niet doorgevoerd is bij gebrek aan draagkracht. “Hoe gaat het met jou?” “Ja, prima.”
Uitzending van VPRO's Tegenlicht, waarin historicus en schrijver Rutger Bregman uitlegt waarom we toe zijn aan een nieuwe utopie. "We moeten af van het idee dat je zou moeten werken voor je geld."
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
