De negentien Algerijnse martelaren worden ze inmiddels genoemd. Zaterdag 8 december jongstleden werden ze zalig verklaard. Al deze martelaren, mannen en vrouwen afkomstig uit een Europees land en allen lid van een orde of congregatie, weigerden uit solidariteit met de bevolking Algerije te verlaten, ondanks de terreur en de toenemende dreiging in de periode van de Algerijnse burgeroorlog (1991-2002). Hun 'dialoog tot in de dood' werd door sommigen bekritiseerd als naïef. Met de zaligverklaring legt de kerk echter het accent bij "de trouw van deze martelaren aan de vrede, waartoe God alle mensen inspireert."
Door Erik Borgman
In de brief die paus Franciscus schreef bij gelegenheid van hun zaligverklaring, 8 december jongstleden in de basiliek van Onze Lieve Vrouw van Afrika in het Algerijnse Oran, worden ze aangeduid als ‘Monseigneur Pierre Claverie en zijn achttien gezellen’. De negentien christenen die in de periode van de Algerijnse burgeroorlog met het regeringsleger (1991-2002) door radicale moslimfundamentalisten werden vermoord, waren echter alleen ‘gezellen’ in de geestelijke zin. Zij bleven in Algerije en hielden hun missie van dialoog met de islam vol, terwijl dat steeds meer omstreden en steeds gevaarlijker werd. Het werd uiteindelijk hun dood.
Mislukt
Dialoog die tot de dood leidt: het ligt voor de hand te menen dat hun missie daarmee evident mislukt is. Dat is ook gezegd. Commentatoren hebben beweerd dat nu definitief was aangetoond dat dialoog met de islam onmogelijk is. Dat het naïef is dat niet te willen zien.
Paus Franciscus noemt echter de getuigenis van de negentien een eerbetoon "aan de trouw van deze martelaren aan de vrede, waartoe God alle mensen inspireert" en een getuigenis van het verlangen van de kerk "om te blijven werken aan dialoog, eensgezindheid en vriendschap". Als de opstelling van de negentien martelaren naïef zou zijn geweest, dan wil paus Franciscus dat de kerk in het vervolg even naïef is.
De kerk wil dienstbaar zijn aan de evangelische boodschap van liefde "in deze tijden waarin alle volken proberen hun verzuchting om 'samen te leven in vrede' vooruitgang te doen vinden", stelt de paus. Er is geen andere weg. Het conflict opvoeren zal alleen maar meer slachtoffers maken. En bovendien hebben de christenen de liefde voor alle mensen als missie opgedragen gekregen door Jezus zelf. Inclusief de liefde tot haar vijanden (Matteüs 5,43).
Testament
Dat was ook wat de zaligverklaarden bezielde – in ieder geval degenen waar ik iets meer van weet. Wie de film Des hommes et des Dieux gezien heeft, die weet dat de trappisten van het Onze Lieve Vrouw van de Atlas-klooster in Tibhirine – de acht gedode monniken horen tot de zaligverklaarden – zich ten volle bewust waren van het risico toen ze besloten niet te vertrekken naar hun moederklooster in Frankrijk. De prior van het klooster, Christian de Chergé, heeft zelfs een testament achtergelaten, waarvan hij direct al aan het begin verklaart:
Als ik ooit – het zou vandaag al kunnen gebeuren – het slachtoffer word van het terrorisme dat nu blijkbaar alle vreemdelingen in Algerije wil treffen, dan wens ik dat mijn gemeenschap, mijn kerk, mijn familie zich herinneren dat mijn leven GEGEVEN was aan God en aan dit land. Ik zou graag hebben dat ze aanvaarden dat de enige Meester van alle leven niet vreemd kan zijn aan dit brutale einde. (…) Dat ze de band leggen tussen deze dood en al die andere die even gewelddadig zijn, maar waaraan men onverschillig voorbijgaat omdat de slachtoffers naamloos blijven.
God is niet vreemd aan deze dood en het is een vorm van verbondenheid met de gedoden die doorgaans naamloos blijven!
Eén God
Er valt veel positiefs te zeggen over de film die regisseur Xavier Beauvois in 2010 over het leven van de monniken van Tibhirine te midden van de burgeroorlog uitbracht en die eindigt met hun ontvoering. Maar de titel, Mensen en goden, is ongelukkig. Het is in de film een verwijzing naar Psalm 82, waar God tegen de heersers der aarde zegt 'Jullie zijn als goden, maar jullie zullen sterven als mensen (vers 6-7). Los gelezen wekt de titel echter de indruk dat in de monniken en de moslims die hen ontvoeren verschillende goden tegenover elkaar staan.
Uitgangspunt van De Chergé was nu juist dat de God van de christenen en de God van de islam geen verschillende goden konden zijn. Er is maar één God en over de eenheid en de barmhartigheid van deze God heeft de islam belangwekkende dingen te zeggen. Daarom hebben christenen en moslims de opdracht in een gezamenlijke dialoog de ladder naar God te beklimmen of – andere beeldspraak – verder te graven aan de bronnen waaruit Gods woord steeds zuiverder omhoog kan borrelen.
Licht van de verrijzenis
Ook de dominicaan Pierre Claverie, die van 1981 tot zijn gewelddadige dood in 1996 bisschop was van Oran, beschouwde het als zijn missie het geloof van zijn moslimbroeders te leren kennen door het leven met hen te delen.
Om uit te leggen waarom hij in Algerije bleef terwijl hij wist dat het gevaarlijk was, schreef hij:
In laatste instantie is de meest idiote reden voor mij de meest bepalende. Jezus is gestorven. (…) Hij heeft zich geplaatst op de breuklijnen die uit die zonde zijn geboren. In Algerije zijn we op één van de seismische lijnen die de wereld omcirkelen: Islam en het Westen, Noord en Zuid, rijken en armen. We zijn hier uitstekend op onze plaats want op deze plek kan het licht van de Verrijzenis vaag gezien worden.
Op de breuklijnen van de geschiedenis komt vaag de eenheid aan het licht waartoe God de wereld roept. Daarom moeten christenen op die breuklijnen zijn en zich niet opsluiten in hun eigen veilige gelijk.
Verbinding aangaan
Ik zou hopen dat de getuigenissen van De Chergé en Claverie en de zeventien anderen, waarvan sommigen vergelijkbare woorden hebben uitgesproken of opgeschreven, het gesprek van christenen met moslims verdiept en onze nieuwsgierigheid naar de islam versterkt. Zonder moeilijkheden is dat niet en wie weet wordt het ook voor ons gevaarlijk. Maar breuken kunnen alleen geheeld worden door er een verbinding mee aan te gaan. Er is geen alternatief.
-----------------------------
Verder lezen:
Testament van Christian de Chergé
Een uitvoerig portret van Pierre Claverie
Trailer van Des hommes et des Dieux:
.
Maak meer verhalen mogelijk met een donatie
