Decembermijmering

Marinus van den Berg mijmert over de kerstmaand, of moet je zeggen wintermaand? Over Black Friday, zwartepiet, advent, kerst en Driekoningen. "Adventtijd  (vanaf zondag 2 december) is tijd voor een nieuwe taal in een wereld die meer beheerst lijkt te worden door uitsluiten dan door meedoen. Een taal waarin verscheidenheid en rekening houden met elkaar wordt gezien als rijkdom en als een kans." 

Door Marinus van den Berg

Wij hebben onze zwartepietendiscussie en de Vlamingen hebben hun kerstmarktdiscussie. Het is daar nu politiek correct geworden om van een wintermarkt te spreken. Er zijn stemmen die zeggen dat dat een tegemoetkoming is aan het groeiende aantal moslims in het land en weer anderen zeggen dat het aansluit bij wat de leegloop van de kerken heet.

Black Friday

Steeds meer mensen hebben nog wel op een of andere manier iets met religie maar dat is veel breder dan het christendom. “We knippen de draad met de geschiedenis zomaar door”, verzuchtte een man in de overvolle trein van Brugge naar Brussel. In de vroege ochtend was er een aanrijding met een persoon. Het was Black Friday maar dat komt uit Amerika en wil ons via opmerkelijke kortingen verleiden nog meer te kopen. Je zou het dus ook een bekoringsdag kunnen noemen. Of is beproeving een beter woord zoals in de nieuwe vertaling van het Onze Vader? Beproefd, getest om niet in het bedrog te tuimelen.

Op deze dag – 23.11.2018 – wordt in Brugge de kerstmarkt ofwel de wintermarkt geopend. “Wij vieren eerst Sinterklaas en dan pas zetten we de kerstgroep en die blijft tot 6 januari.” Dat een van de drie koningen zwart is, is voor een lezer van het dagblad Trouw reden om te stoppen met het Sinterklaasfeest en het Driekoningenfeest meer te gaan vieren. Hij heeft daar elders mooie ervaringen mee. Hij hoopt dat daarmee die onzalige en bijna gure zwartepietendiscussie kan stoppen.

Ik twijfel daaraan maar ik herken de behoefte aan een meer harmonieus en vreedzaam samenleven. Dat is een schoon verlangen maar lijkt ver van de huidige werkelijkheid af te staan. Vragen om stilte in een stiltecoupe in de trein kan al tot het verwijt van onverdraagzaamheid leiden. Zoals je niet een beetje zwanger kunt zijn, kun je ook niet een beetje stil zijn. 'Stilte is stilte' is dan weer te rechtlijnig, zoals een roetpiet ook nog altijd weer een veeg van die zwartepiet heeft. Een beetje pesten wat met pepernoten gebeurt is ook pesten.

Adventstijd

Of de Kerstman in zijn arrenslee nu ook Winterman – kerstvrouw ken ik niet – moet gaan heten heb ik nog niet gehoord. Dat intussen op 2 december ook de adventstijd begint, lijkt tussen alle rumoer door steeds meer buiten de aandacht te raken. En toch hoort ze voor mij tot de mooiste tijd van het jaar. In Twente en ook in Drenthe zijn op de eerste adventszondag de midwinterhoornblazers te horen. Vooral als het weer mistig is en het steeds vroeger donkert, wekt dat een mysterieuze sfeer.

Ik denk dan ook aan de mensen voor wie de laatste maand van het jaar zwaar is, omdat ze iemand missen, iemand weer missen of weten dat ze volgend jaar niet meer mee kunnen doen. Ik denk aan al die mensen voor wie mee blijven doen aan wat het volle leven heet niet vanzelfsprekend is. Ik denk aan de jongeren die aan al die like-verwachtingen niet kunnen voldoen, aan studenten voor wie het studentenleven stress betekent, aan mensen die niemand hebben voor leuke reisjes naar Duitse kerstmarkten en al die mensen die niet weten op welk adres het sinterklaasfeest of het kerstdiner(winterdiner) dit jaar gehouden kan worden met een beetje vrede.

Al jaren schrijf ik een eindejaarsboekje dat de Uitgeverij Muurkranten in Brugge uitgeeft. Dit jaar is het thema 'Mee blijven doen...' Dat is geen vanzelfsprekendheid. “Hij zal het geknakte riet niet breken. Hij schreeuwt niet in de straten.” Woorden vanuit een zeer lange traditie die me dierbaar zijn.

Een studente van een pedagogische opleiding in Torhout (B) schreef me naar aanleiding van een ochtend over rouw over haar vrijwilligerswerk met kinderen in een asielzoekers-centrum en tentenkampen. Ze vertelt dat ze het soms als een klap voelt als die kinderen het land uit moeten. Ze schrijft over iemand die altijd naar haar toekwam als zij daar kwam. Het zijn deze verhalen die me stil maken en waarin voor mij advent gebeurt.

Mee willen blijven doen

Tijd om levend te houden dat het gaat om de mensen die mee willen blijven doen. Tijd om de belofte te vieren dat iedere mens er toe doet. “Nergens stappen er meer mensen uit het leven dan in West-Vlaanderen”, schreef een andere student. Velen die er die ochtend waren schrijven me een brief over eigen verlies. “We weten dat nauwelijks van elkaar”, schreef iemand, “het doet goed ook die kant van elkaar te kennen.”

Adventtijd is tijd voor een nieuwe taal in een wereld die meer beheerst lijkt te worden door uitsluiten dan door meedoen. Een taal waarin verscheidenheid en rekening houden met elkaar wordt gezien als rijkdom en als een kans. De drie wijzen maakten volgens de Engelse dichter Eliot een barre wintertocht vanuit meerdere richtingen om te knielen voor een weerloos kind. Licht en hoop uit onverwachte hoek.

-------------

Marinus van den Berg, Mee blijven doen, uitgeverij Muurkranten, 12 blz, € 3,50, te bestellen via uitgeverij Muurkranten