Zelfcompassie

“‘Het is helemaal mijn schuld’, piepte ik.” Lisette Thooft reageert in eerste instantie vol zelfverwijt als ze merkt dat ze de vertrektijd op de vliegticket van haar man verkeerd gelezen heeft. Wat te doen na een ‘domme fout’? Een beetje afleiding en zelfcompassie werken beter. “Maar dat wisten bijbellezers natuurlijk allang.”

Door Lisette Thooft

Mijn man ging op reis, een week naar Cambodja, naar zijn oudste zoon die daar woont en werkt. Bij het boeken van zijn vlucht vergiste hij zich in de datum en hij moest bijbetalen voor het omboeken. Dat ontlokte een andere zoon de opmerking: “Nou pa, laat Lisette nog maar eens goed naar je ticket kijken.” Onzin natuurlijk, want mijn man is gepokt en gemazeld als wereldreiziger en ik ben een notoire huismus. Maar ik vond het wel lekker om de betweter uit te hangen en wierp dus een koel-controlerende blik op het geprinte e-ticket van Malaysian Airlines.

“Twaalf Pie Em”, zei ik, “je vliegt dus ’s nachts. Want p.m. betekent Post Meridiem, na het midden van de dag.”

Ach ja, dat soort dingen weet je hè, als je Engels hebt gestudeerd.

“O”, zei mijn man. “Dat had ik niet gezien.”

Op de avond van de vlucht was ik nerveus. Ik keek nog eens naar het ticket. “Hoe kan het eigenlijk dat je daar morgenochtend om tien uur plaatselijke tijd bent”, vroeg ik argwanend, “als je twaalf uur onderweg bent? Het is daar toch een heel stuk later dan bij ons?”

En toen zonken onze harten ongeveer tegelijkertijd, met twee onhoorbare dreunen, in onze schoenen. Was 12.00 p.m. wel middernacht?

Verkrampt van angst

Nee dus, bleek toen we de vertrektijden van Schiphol bekeken. Het vliegtuig waarin mijn man had moeten zitten, was keurig om twaalf uur ’s middags vertrokken. Precies op Meridiem, zeg maar. ’s Avonds na elven waren er helemaal geen vluchten meer. Alle kantoren waren trouwens gesloten.

Er was niets dat we konden doen.

O mijn God, dacht ik. Dit gaat een hoop geld kosten, want als je gewoon niet komt opdagen ben je natuurlijk je plaats kwijt… En stel dat alle vliegtuigen de komende dagen vol zitten... Had ik mijn mans bezoek aan zijn zoon verpest?

“Het is helemaal mijn schuld”, piepte ik. Maar mijn man was alleen maar boos op zichzelf.

Hoe kwam dit ooit weer goed? Laat ik maar goed op mijn gevoel letten, dacht ik. Dat is het enige wat ik kan doen. Ik voelde van alles. Mijn keel zat dichtgeschroefd en mijn buik voelde verkrampt van angst.

Geblutste ziel

“Kom, we gaan naar de film”, zei mijn man. “Beetje afleiding.” Dat was een gouden greep: we zagen ‘St. Vincent’, een grappige film met Bill Murray als dronkelap die de ene stommiteit na de andere begaat en ten slotte toch een heilige blijkt te zijn, althans in de ogen van zijn buurjongetje. Alleen al de scène waarin Murray tollend van de drank en met totale overgave danst op ‘Somebody to Love’ van Jefferson Airplane (“When the truth is found… to beeeee lies…. and all the jo-hoy…. within you-ou dies….”) was balsem op mijn geblutste ziel. Een stuk gekalmeerd gingen we slapen.

De volgende dag bleek Malaysian Airlines bereid mijn man tegen het normale omboektarief een plaats in het vliegtuig van 12.00 p.m. te verschaffen en bovendien zijn terugvlucht een dag uit te stellen. Er was eigenlijk niet zoveel aan de hand.

Zelfcompassie

Toevallig hadden we die week in het Spiritueel Café van ons dorp een lezing van Hilde Debacker, opgeleid door Kristin Neff – de grote vrouw van de Zelfcompassie. Verwar het vooral niet met zelfmedelijden of met egocentrisme: zelfcompassie maakt juist een vriendelijker en altruïstischer mens van je. Bijbellezers weten dat natuurlijk, want staat er niet geschreven dat je je naaste moet liefhebben zoals jezelf? Zolang je jezelf met striemende oordelen om de oren slaat, kun je nooit oordeelloos compassie voelen voor een ander.

Zelfcompassie houdt ten eerste in dat je voelt dat je lijdt, dat je het je bewust bent, het opmerkt in je lijf. Ten tweede: dat je beseft dat je een gewoon mens bent en net als alle andere gewone mensen de neiging hebt fouten te maken. En ten derde: dat je vriendelijk bent voor jezelf.

Hormonale systemen

We hebben drie hormonale systemen in ons brein, vertelde Hilde ons: het vecht-, vlucht- of verstijf-systeem, het jaagsysteem en het zorgsysteem. De eerste twee maken ons actief, maar veroorzaken veel stress. Het laatste werkt met oxytocine en endorfines en veroorzaakt gevoelens van vrede en veiligheid, geluk en verbondenheid.

Als je boos bent op jezelf en jezelf uitscheldt voor stommeling of kluns, activeer je het vecht-vlucht-verstijfsysteem, legde ze uit. Want het brein maakt geen onderscheid tussen een vijand tegenover je en je eigen vijandigheid tegenover jezelf. Dan belemmer je het zorgsysteem, want er is altijd maar één systeem tegelijk actief.

Tevreden

Dat is op zich al een goede reden om vriendelijk te zijn tegen jezelf, ook als je iets doms hebt gedaan. Ik constateerde tevreden dat we het eigenlijk best goed gedaan hadden, die avond van de gemiste vlucht. En ik ga natuurlijk noooooit meer de betweter uithangen.

 >>Lees ook andere artikelen van Lisette Thooft