Zelfdoding verweven met je levensverhaal

17 februari 2020

Als een afgerukte tak, zo kan een mens zich voelen die door een levensstorm getroffen wordt. Je levensverhaal krijgt een abrupte wending. Mensen zijn verhalen, die verteld willen worden om weer van het leven te kunnen gaan houden. Rouw en verlies vragen erom om in het levensverhaal ingeweven te worden. Marinus van de Berg las het boek 'Verder leven na zelfdoding'. Dat kan "helpen om fijnzinniger en met meer kennis ook te luisteren naar hen die hun verhaal vertellen."

Door Marinus van den Berg

In de late ochtend had ik in de galerie van glaskunstenaar Annemiek Punt (1) een langwerpige glazen boot gezien. Ze was niet alleen een lust voor het oog maar ook broos en breekbaar. Het schaarse zonlicht van deze winterdag deed haar eigen werk.

Een week later hoorde ik over Afghaanse vluchtelingen waaronder kinderen die met een bootje vanaf de Vlaamse kustplaats Panne de overtocht naar Engeland hadden gewaagd. De politie zocht uren of er nog verkleumden in de duinen te vinden waren. Het zijn verhalen als deze die me anders laten kijken naar het kunstwerk van Annemiek. Ik zie nog scherper hoeveel gaatjes er ook in deze boot zitten. Ze is mooi maar lijkt volkomen onbruikbaar voor een overtocht. Daarvoor is ze ook niet gemaakt. En toch kan ze troosten als jezelf in je leven een overtocht moet maken.

Donkerste plek

Na mijn bezoek liep ik via Oud-Ootmarsum via een aaneenschakeling van wandelpaden tot aan de bushalte bij de rk kerk van Vasse. Ik zat een tijdje op een bankje bij de donkerste plek van Overijssel – daar waar je in de nacht de meeste sterren kunt zien. Sterren zien waar het duister is! Ik ontmoette een ouder paar dat er liep te herinneren en te gedenken. Meer dan vijftig jaar geleden kampeerden ze met hun ouders op deze stille plek bij een van de bronnen.

In het bos wat verder vond ik een afgebroken witte tak van een berkenboom die de hoogte had van een wandelstok. Ik nam hem mee en noemde hem verhalenstok. In de stille natuur lopen is een manier van op verhaal komen. Onderweg ontvang je soms zomaar verhalen van onbekenden maar je kunt ook luisteren en spreken met de verhalen in je zelf.

Vol verhalen

Wij mensen zitten vol verhalen en er komen er steeds weer bij. Die tak was bij een storm los van de boom geraakt. Ze lag daar alleen en verloren. Zo kan een mens zich ook voelen als je door een storm in je leven getroffen wordt en je levensverhaal een onbekende wending krijgt. Al een tijdje denk ik dat ik het veel gebruikte woord rouwproces zou willen vervangen door rouwverhaal. Proces doet zo juridisch en chemisch aan.

Niet alleen heeft ieder een eigen verhaal maar ieder rouwt ook op zijn eigen wijze die niet losstaat van wie je bent, van wie je werd, van wie je wilt zijn, niet los van je eigen verhaal. Dat is niet alleen het verhaal dat je vertelt maar ook het niet vertelde verhaal dat je verbergt. Het verhaal dat veel ongemakken kent. Het verhaal dat gaten in je levensboot slaat en die boot wankel maakt. Kun je met de vertelde en niet of nog niet vertelde verhalen (weer) van je leven en het leven gaan houden?

Zelfdoding

Kun je weer van het leven gaan houden als je je jongste zusje verliest aan de dood en later je levensvriend, je maat, de man waar mee je oud wil worden? Ik luisterde een week na mijn bezoek en wandeldag door het Sprengengebied bij Ootmarsum, in het uitvaartmuseum 'Tot zover…' aan de rand van Amsterdam, naar het verhaal van Nico van der Heiden. Nico volgde de opleiding rouw en verlies. Hij had zijn zus en zijn man verloren. Beiden door zelfdoding. Die verhalen hadden zijn levensloop als een storm veranderd. Hij schreef heel veel op om niet te vergeten.

Hij kwam er over te spreken met Harriëtte Modderman, docent aan de opleiding en psychosociaal therapeut. Zij vertelde in de vorm van een verhaal over haar ontmoetingen met Nico die tot een boek hebben geleid: Verder leven na zelfdoding, een rouwproces overdacht. (2) Je zou ook kunnen zeggen: 'een rouwverhaal overdacht'.

Toch gaat het boek met indringende dagboekfragmenten en een aantal gedichten niet alleen over Nico maar ook over mij en wie het lezen wil. Het boek verenigt het unieke en het universele. Ik die het lees, ben niet alleen een mens met mijn eigen verlieservaringen maar ook iemand die probeert zo goed mogelijk naar mensen in rouw te luisteren en hen te verstaan. Dat is soms dwalen in een bos met weinig tot geen wegwijzers. Je weet niet of je op de goede weg bent en ook niet wat de goede weg is, de weg die goed voor jou is.

Je hebt mensen en soms ook boeken die als mensen kunnen zijn die je helpen met zoeken. Mensen en boeken die niet adviseren, niet oordelen en je niet voor de voeten lopen. Graag mensen met liefdevolle woorden, zacht voor hardheid. Het boek verschijnt, nu in de actualiteit veel aandacht is voor zelfdoding van jongeren en voor het falende hulpverleningsland dat een drassig donker bos is. Toch gaat dit boek niet over preventie maar over de zorg voor hen die voorgoed hun levensverhaal anders verder moeten vertellen en vaak niet het goede gehoord vinden.

Weven

Het boek dat ik de volgende dag las riep bij mij de metafoor van een ruwe weerbarstige diamant op. Nico en Harriëtte hebben deze ruwe steen geslepen tot een diamant met vele zijden. Er komen veel thema’s aan de orde zoals huidhonger, verlangen naar intimiteit en aanraking, thema’s in de rouw die weinig op een subtiele wijze herkend en erkend worden. De witte stok die ik omdoopte tot verhalenstok staat nu in mijn huis bij andere praat- en wandelstokken. Ze heeft haar eigen verhaal.

Dit boek laat ik de komende tijd dichtbij me in de buurt zijn om er weer in te lezen. Er staan zoveel mooie woorden en zinnen in die helpen om fijnzinniger en met meer kennis ook te luisteren naar hen die hun verhaal vertellen. Of je leest door die woorden anders in de roman van Marta Orriols, die vertelt van een vrouw wier man is verongelukt, de dag nadat hij haar verteld heeft dat hij haar zou verlaten voor een ander. (3)

Hoe weef je zo een verlating in je levensverhaal? Niet verwerken maar weven… Het woord werd me aangereikt door een vrouw die enkele jaren geleden haar man verloor door ALS. Zij vertelde me ook over de rouw in haar gezin. Dat een verlies zovelen in de omgeving raakt, is ook een van de thema’s in het boek dat ik met ontroering heb gelezen en waarvoor ik de schrijvers wil danken.

-------------------------------

[1] Glasatelier en galerie Annemiek Punt, Kloosterstraat 5 Ootmarsum