Door de eeuwen heen heeft deze mythische figuur over vele continenten en culturen gereisd en hij daarom ook meerdere namen: Soroush in oud-Perzië; Sint-Sarkis in oud-Armenië, Jhulelal in oud-India, vooral in Punjab en Sind, en Samaël in oud-Israël van Jodendom, voordat hij de naam Khidr in de islamitische wereld zou aannemen, van het oude Arabië en Perzië tot het Anatolië van nu.
Khidr is altijd in het groen gekleed, daar stamt ook zijn Arabische naam vandaan: 'hij die in groen door het leven gaat'. Hij is oud en grijs en bescheiden gekleed. Als kind was ik al door de vele verhalen rond hem enorm geïntrigeerd geraakt. Wij leerden van onze oma’s om de bedelaars met respect te behandelen, in ieder van hen kon namelijk Khidr schuilgaan. Wie was deze vagebond, wat had hij ons te verkondigen? En waarom bleef hij vaker zwijgen dan dat hij zijn wijsheid deelde? Wie koos hij als uitverkorene en waarom per se die persoon?
Mozes
Jaren later vertelde mijn mystieke mentor het uit de heilige Koran afgeleide verhaal van Khidr en Mozes. Het is een verhaal over het wonderlijke mysterie van het leven, dat niet alleen met ratio te bevatten en te verdragen is. Mozes wil graag de discipel zijn van Khidr en belooft om hem in volledige overgave te volgen. Khidr stelt Mozes echter drie keer op de proef, door een aantal op het oog dwaze keuzes en handelingen tijdens hun rondtrekkend bestaan te maken. Hierdoor ontdekt Mozes hoe krampachtig hij nog vasthoudt aan zijn beperkte kennis, rationaliteit en logica. Hij blijkt het metafysische pad van Khidr maar moeilijk te kunnen begrijpen. Zo ondergaat Mozes de ultieme spirituele initiatie door Khidr: hij ziet in dat hij eerst afscheid moet nemen van zijn bestaande aannames over de wereld om daarna pas het miraculeuze van het leven te kunnen vatten.
Het levensverhaal van Shirin, een Turkse mystica
Het is een verhaal dat diepe indruk op mij heeft gemaakt. Ook de materiële armoede die Khidr cultiveerde greep mij. Ik leerde dat vrijheid onlosmakelijk samengaat met het gebrek aan bezit. Alleen dan kun je zonder ballast door het leven reizen. Je leert om liefde en compassie te tonen en niet in het web van verwachtingen van menselijke relaties verstrikt te raken. Je leert in vrijheid verbonden te zijn.
Groen
Ook de groene kleur van zijn gewaad heeft mij altijd geïntrigeerd. Ik draag graag zijn kleur. Eens kreeg ik in de stad Konya bij mijn zoveelste bezoek aan Rumi’s herdenkingsfestival in een Turkse dargah (een huis waar Soefi’s bij elkaar komen voor de stille én extatische rituelen) de volgende boodschap van een andere bezoeker uit Iran mee: “Ik zag in een droom twee oude meesters. Ze zeiden tegen mij: 'vertel die man die altijd een groene hemd draagt dat hij vanaf nu helemaal in groen door het leven moet gaan.'” Sindsdien heeft het groen van Khidr nog meer waarde voor mij.
Het verhaal van de berghoeder in de Indiase Himalaya
Toch kon ik nog steeds niet goed plaatsen waarom zijn groen mij zo aanspreekt. Tot ik onlangs op een frisse lenteochtend samen met onze jongste dochter naar school fietste. Dichtbij school stapten we van de fiets af. Een vrolijk kijkend oude bebaarde man liep ons met een lichte, haast dansende pas tegemoet. Hij leek wel aangeschoten op deze vroege ochtend. Hij vroeg mij om een vuurtje. Ik had het niet.
- “Rookt u nooit?”, vroeg de oude man met een glinstering in zijn ogen.
- “Jawel hoor, soms.”
- “Maar toch heeft u geen vuur?”
“En toch heb ik geen vuur …”, die zin bleef door mijn hoofd cirkelen, terugfietsend van school van mijn dochter. Was hij het, Khidr? Wees hij mij op een innerlijk gemis?
Vitaliteit
In de stad waar ik woon, Den Haag, kan ik op de vroege ochtenden nergens terecht om mezelf spontaan en zonder afspraak te omringen met een sacrale, inspirerende omgeving. Omdat de deuren van kerken, moskeeën en tempels in deze eeuw niet meer dag en nacht voor een ieder die spiritueel onderdak zoekt open staan, ben ik maar richting de duinen gefietst.
Ik nam een diepe duik in de koude lentezee om mij te laten verlichten door de tintelingen van het zoute water en liep door de duinen weer huiswaarts. Ik zag dat ik omringd was door gras en vele soorten planten. Toen wist ik het! Khidr’s groen staat voor het leven. De vitaliteit van de natuur, die door alle jaargetijden heen telkens weer terugkeert naar haar bloei en naar haar levensvuur.
Troubadour van het geheim
Ik was een rotsvaste asceet
in godsvrees zwelgend,
een parmantige theoloog
vertolker
van ons profeet
Mijn dogma
kende een heldere taal
Jij,
Jij maakte van mij
een dansende dwaas
Je bracht mij de dorst
naar de geheimenwijn
Ik werd de troubadour
van jouw liefdesrijm
Mijn geloof werd heimelijk,
Ik werd
de poëet
van het grootst geheim
Rumi
vertaling: Shervin Nekuee
