In 2002 organiseerde Freek de Jonge al een bijeenkomst voor domineeskinderen. Een vergelijkbaar evenement voor kinderen van katholieke (uitgetreden) priesters was er nog niet. Zaterdag 23 april verandert dat. In TivoliVredenburg in Utrecht is er een talkshow onder de titel “Onze vader was priester”.
Een groot verschil tussen dominees en priesters is dat die eersten mogen trouwen, terwijl in de katholieke kerk nog altijd het verplicht celibaat geldt. Er zijn daardoor veel minder kinderen van ex-priesters dan domineeskinderen.
De bijeenkomst in Tivoli is onderdeel van de tentoonstelling “Van God Los? De onstuimige jaren zestig” in het Catharijneconvent. In de loop van dat decennium brak er een revolutie uit in de katholieke kerk. Het Vaticaan voerde een radicale hervorming door en in Nederland begon de leegloop van katholieke kerken. Ook sommige priesters gingen weg. De talkshow presenteert sprekers met verschillende achtergronden, waaronder ook kinderen van priesters. Zoals Katja Kreukels, die enkele jaren geleden het boek Mijn vader was priester schreef. Ze is een van de bekendere “priesterkinderen”. Aan haar leggen we vijf vragen voor.
1
Hoe was het voor jou om als kind van een uitgetreden priester op te groeien?
“Ik was pas 18 toen hij het me vertelde. Dus ik was me er nooit zo van bewust dat hij zo’n ander leven had geleid. Wat me wel als kind opviel, was dat hij wat ouder was dan andere vaders. Hij zag er altijd representatief uit. Keurig in kostuum met bijpassende stropdas. Als wij al lang in bed lagen, luisterde hij weleens naar zijn oude grammofoonplaten met orgelmuziek en hij had bijzondere rituelen. Zoals het reisgebed in de auto, het voorbidden als we met de familie het graf van mijn opa en oma bezochten. Het meest priesterlijke wat hij me heeft meegegeven, is betrokken zijn bij anderen, goed luisteren, er echt voor iemand proberen te zijn.”
2
Uittredingen verbinden we vooral met de jaren zestig en zeventig. Hoe heftig was het in die tijd om uit te treden en is dat sindsdien minder heftig geworden?
“De jaren zestig waren een hele verwarrende tijd voor priesters. Er was de belofte van vooruitgang, vernieuwing en daarna ging de deur weer dicht. Begin jaren zestig was het nog wel een taboe om uit te treden, maar hoe meer priesters het ambt verlieten, hoe meer het maatschappelijk geaccepteerd werd. Zeker omdat het ook gepaard ging met de ontkerkelijking die toen begon. Geloof werd steeds individueler beleefd en het traditionele geloof kwam onder druk te staan. Voor de families van de priesters en zeker de ouders, nog opgegroeid in de strenge Roomse zuil, was het natuurlijk wel heftig. Tegenwoordig zijn mensen meer verbaasd over het feit dat iemand priester wil worden dan omgekeerd.”
3
Is bekend hoeveel kinderen van uitgetreden priesters er zijn? Herkennen ze veel bij elkaar in hoe ze zijn opgegroeid, behalve uiteraard een vader die ooit priester was?
“Nee, daar is nooit onderzoek naar gedaan. Het is hooguit bekend dat veel priesters die uittraden daarna snel in het huwelijksbootje stapten en een gezin gingen stichten. Dus als je weet dat tussen 1961 en 1979 1026 priesters het ambt neer hebben gelegd dan hoef je dat maar keer twee te doen om een ruwe indicatie te krijgen van het aantal kinderen in die periode. Wat ze met elkaar delen, is moeilijk te zeggen. De redenen van uittreding zijn natuurlijk ook wisselend. Veel uitgetreden priesters kwamen terecht in het onderwijs en maatschappelijk werk. Toch vaak sociale beroepen. De zorg voor anderen, de nieuwsgierigheid naar anderen geef je toch wel door en de beschouwende kant. Daarom is het niet vreemd dat er best wat onderzoekers en journalisten zijn onder deze kinderen.”
4
Heeft voor deze vaders en hun gezinnen de katholieke kerk afgedaan, of draaide het afscheid vooral om het knellende celibaat?
“Dat wisselt, maar het celibaat speelde in die jaren zestig wel een grote rol. Na het Tweede Vaticaans Concilie stapte de priester van zijn bewierookte voetstuk af en werd meer een mens onder de mensen. Dan worden je menselijke behoeften ook meer aangewakkerd. De behoefte aan nabijheid, intimiteit, de persoonlijke binding met een ander. En dan hing er ook nog die belofte in de lucht dat in de toekomst priesters wellicht de keuze kregen om te kunnen trouwen. Paus Paulus VI maakte die hoop weer ongedaan. Sommige uitgetreden priesters waren zo teleurgesteld dat ze braken met de kerk en Rome en iets heel anders gingen doen. Anderen zijn op een bepaalde manier altijd priester gebleven. Maar ze droegen en dragen allemaal die religieuze erfenis met zich mee.”
5
Zaterdag is er een talkshow en komen kinderen van uitgetreden priesters bij elkaar. Wat verwacht je van die bijeenkomst - en wat hoop je dat het oplevert?
“Bijzondere verhalen en ontmoetingen. Op mijn boek reageerden best wat kinderen van uitgetreden priesters die een hoop vragen hadden. Soms leefde hun vader niet meer en konden ze die vragen niet meer stellen. Zo ontstond het idee deze kinderen een keer bijeen te brengen. Ik hoop dat de talkshow bij kan dragen aan het bespreekbaar maken van die verhalen, hoe beladen ze soms ook kunnen zijn. Zodat na afloop de kinderen van uitgetreden priesters de vorming van die ex-priesters beter kunnen begrijpen, en daarmee ook hun vaders beter begrijpen - misschien ook wel zichzelf.”
Aanmelden voor de voorstelling Onze vader was priester kan via de website van TivoliVredenburg.
