Oxford ligt aan de Theems die hier nog bij haar oude naam Isis genoemd wordt. Het is een van de meest multiculturele steden van Groot-Brittannië. Ik heb de gewoonte om regelmatig koffie of thee te drinken in een van de Turkse restaurants in de wijk Cowley. Enige tijd geleden zag ik bij het raam van het luxueuze NefIstanbul een modieus gekleed jong stel zitten. De eigenaar en de kelners behandelden het paar met veel respect en leken verguld hen als gasten te hebben. Ik vroeg me af wie het waren. Een van de kelners moet mijn nieuwsgierigheid opgemerkt hebben. Hij kwam naar mijn tafel en fluisterde: "Ziet u die man daar?", terwijl hij in de richting van het echtpaar keek. "Dat is een van de Osmanoğlu prinsen, een afstammeling van de Ottomaanse sultans."
De levende connectie met zoveel geschiedenis riep een stroom aan gedachten en gevoelens bij mij op. Een soortgelijke reactie zou ik gehad hebben als een nazaat van de Romanovs of het Huis Habsburg daar zou hebben gezeten. - Jaren geleden heb ik een Habsburger ontmoet, een ongelooflijk dominante vrouw die de mensen om haar heen intimideerde en iedereen als haar bediende behandelde.
De Osmanoğlus (letterlijk: 'zonen van Osman', de stichter van de Ottomaanse dynastie) moesten na de opheffing van het Ottomaanse Kalifaat in 1924, nadat Turkije een republiek werd, gedwongen het land verlaten waarna de familie deze achternaam koos. Ze zijn verspreid over diverse Europese landen, het Midden-Oosten en de VS. Tegenwoordig mogen ze weer in Turkije verblijven. Nogal wat familieleden wonen in Engeland. In Henley-on-Thames, ten zuidoosten van Oxford was jarenlang een tak gevestigd. De meesten wonen verder langs de Theems in Londen en ook in andere gedeelten van het land. De populaire komiek Naz Osmanoğlu -'Ik heb een mooie titel, maar geen geld' - is één van hen. De beroemde Prinses Dürrüşehvar Sultan woonde de laatste jaren van haar bewogen leven in Londen, waar zij in 2006 overleed.
Ik verliet het restaurant en liep door Cowley Road, peinzend over heden en verleden. "De Turken hebben misschien hun rijk verloren, maar ze verspreiden hun eetcultuur over de hele wereld", dacht ik.
"Hé, Sebastian!" Iemand riep mijn naam waardoor ik uit mijn gedachten werd gewekt. Een lange, bebaarde man van een jaar of vijfenveertig met een roze korte broek, een strooien fedora hoed en een shirt met Hawaï motief, fietste voorbij op een klein vouwfietsje. Het was Mahmoed, de flamboyante Palestijnse eigenaar van Za'atar Bake, het beste Midden-Oosterse restaurant in Oxford. Hij had een glimlach op zijn gezicht en stak enthousiast zijn hand op. "Ik kom straks even langs!", riep ik terug.
Toen zag ik pas wat een stralende, zonnige dag het was. Oxford baadde in een helder, bijna on-Engels zonlicht. Terwijl ik in de richting van het centrum liep zag ik twee mannen werken aan de voorgevel van een nieuw te openen supermarkt. Atletisch gebouwd met dik, golvend zwart haar, getrimde baarden en aquiline neuzen deden ze me denken aan de gespierde soldaten op de Assyrische reliëfs in het Ashmolean Museum. Deze twee Koerdisch-Syrische broers uit Aleppo verdienen hun brood met de constructie van interieurs en gevels van restaurants en winkels.
Ik dacht aan andere Cowley Road ondernemers die ik kende, zoals Ahmed, nu restauranthouder. In Damascus was hij trompetleraar aan het conservatorium. Hij heeft een passie voor koken en binnenhuisarchitectuur. Onder de Syriërs die naar het Westen zijn gevlucht zijn musici, kunstenaars en dichters. Syrië heeft een rijke culturele traditie. Rafiq is een jonge, energieke Jordaniër, eigenaar van een cateringzaak. Hij heeft ook een ingenieursbedrijf in Dubai en een taalschool in Spanje. Rafiq is een succesvolle entrepreneur, je ziet hem soms rondrijden in zijn zwarte Mercedes, meestal net terug uit, of op weg naar, Dubai, Amman, Alicante of andere steden.
Terwijl ik langs een Libanees restaurant en een Turkse kapperszaak liep, kwam er een gedachte in me op. Turken, Syriërs, Koerden, Palestijnen, Jordaniërs, Libanezen, ze deden me denken aan het Ottomaanse Rijk. In het verleden konden deze volkeren zich zonder grenzen vrij bewegen door wat nu Turkije is en een grotendeels vreedzaam Midden-Oosten, waar Christenen, moslims, Joden en Druzen bij elkaar over de vloer kwamen en hun feestdagen soms gezamenlijk vierden. Hun nakomelingen leven nu in het land dat een grote rol heeft gespeeld in de vernietiging van de wereld van hun voorouders en dat samen met Frankrijk door haar zucht naar macht en olie de basis heeft gelegd voor de chaos in het Midden-Oosten.
Zonder deze interventies zouden de meesten van hen hier waarschijnlijk niet zijn. Wat als hun wereld hetzelfde was gebleven en de Europeanen hen met rust hadden gelaten? In plaats van aan de Theems zouden zij nu mogelijk hun nering hebben uitgeoefend langs de Tigris of de Bosporus. De prins die ik eerder zag was misschien hun monarch geweest. Zou het leven dan beter voor hen geweest zijn? Misschien, of misschien niet. We zullen het nooit weten.
Sebastian van 't Hoff studeerde kunstgeschiedenis en was docent en galeriehouder. Hij woont in Oxford, is actief in de interreligieuze beweging en is manager van multifaith retraite centre Loudwater Farm. Van 't Hoff schrijft over ontmoetingen met medemensen, islam, kunst en cultuur.
