In de nacht van zaterdag 8 op zondag 9 oktober jl. werd Anna Maria van Schurman (1607 – 1678) verkozen tot belangrijkste historische Utrechter. De volgende dag was mijn intrede en bevestiging als predikant van Vrijburg en sprak ik over haar. Toeval bestaat niet. Zij was de eerste vrouw in Nederland die plaatsnam in de collegebanken. Wel zat ze achter een gordijn zodat de mannelijke studenten haar niet konden zien en was ze enkel toehoorder. Anna Maria was thuis in zowel de filosofie, theologie als de kunsten. Haar buurman zorgde ervoor dat zij naar de universiteit kon. Die buurman was Gisbertus Voetius, hoogleraar theologie aan de universiteit Utrecht en felle bestrijder van de remonstranten. Hij moet Anna Maria bewonderd hebben en gaf haar ook toegang tot zijn uitgebreide bibliotheek waar ze naar hartenlust boeken kon lenen.
Predikant worden paste al helemaal niet in mijn belevingswereld
Rachelle van andel
Ook voor mij was de wereld van filosofische boeken een ontdekkingstocht. Het was niet vanzelfsprekend om filosofie, theologie en humanistiek te studeren. Predikant worden paste al helemaal niet in mijn belevingswereld. Ik groeide op in een klein dorpje in Noord-Brabant en was de eerste uit mijn gezin die naar de universiteit ging. “Wanneer ga je nou eens echt werken?”, was de vriendelijke verzuchting van mijn vader. Toch kreeg ik alle ruimte om mijn eigen weg te zoeken en waren mijn ouders hoe dan ook trots. Door mijn studie filosofie opende zich een ruimte die ik niet voor mogelijk had gehouden. Pas toen ik na mijn bachelor les kreeg van een vrouwelijke hoogleraar had ik door dat mijn blik door en door bepaald was door mannelijke denkers en filosofen.
Vanaf dat moment openen vrouwelijke theologen, filosofen en gemeenschappen nieuwe werelden. Werelden waarin ik ervaar dat ik mag verblijven en waar ik ten volle meedoe.
Representatie doet ertoe. Het maakt uit wie en wat je leest, welke rolmodellen je om je heen hebt en naar wie je (op)kijkt voor hoe je in de wereld staat en een ander mens tegemoet treedt. Diverse bronnen verbreden niet alleen jouw palet maar geven ook ruimte aan anderen om toegang te hebben tot werelden die zij kunnen verrijken.
Representatie doet ertoe. Het maakt uit wie en wat je leest, welke rolmodellen je om je heen hebt
Rachelle van andel
Dat gebeurt overigens niet alleen op de universiteiten maar ook in films. Een ontroerend voorbeeld is de recent uitgekomen trailer van de life action-animatiefilm The Little Mermaid waarin Ariël gespeeld wordt door de vrouw van kleur Halle Bailey. Ouders hebben op social media de reacties van jonge kinderen die de trailer voor het eerst zien vastgelegd. Die beelden zijn ontroerend en laten de online haat verbleken. “Ze lijkt op mij!”, glunderen de kinderen als ze de kleine zeemeermin voor het eerst zien.
Ook de net uitgekomen film The Woman King is een aanrader. Deze filmvertelt het verhaal van vrouwelijke zwarte krijgers die aan het hof van Dahomey vechten tegen een andere stam. Verkrachting en seksueel geweld worden en werden in gevechten vaak ingezet als oorlogswapen. Het zijn meestal vrouwen die de pijn, stigma en schaamte die daarmee gepaard gaat ondergaan en gedehumaniseerd worden.
Als we elkaar optillen en samen het leven vieren
In The Woman King zijn het vrouwen die vechten en de mannen een kopje kleiner maken. Het perspectief wordt gekanteld en dat werkt bevrijdend. Vragen rondom intergenerationeel trauma, geweld tegen vrouwen en ons slavernijverleden blijven bestaan. Dat deze films nu uitkomen is van belang in een wereld waarin het maatschappelijk debat gepolariseerd is. Onze verbeelding wordt aangesproken en we worden uitgenodigd om nieuwe perspectieven in te nemen. Het is die verbeelding die wij zo hard nodig hebben in onze samenleving waardoor het dominante discours wordt uitgedaagd en op zijn kop wordt gezet. Dat is niet vrijblijvend en schept verantwoordelijkheid. Ja, want ook na de verkiezing van Anna Maria van Schurman die ze won van onder andere Dick Bruna en paus Adrianus zijn er nog vele werelden te winnen.
Rachelle van Andel is predikant van Vrijburg en werkte daarvoor als studentenpastor en innovatiepredikant.
