Ik zie de kerk als een veldhospitaal na de strijd. Het heeft geen zin om een zwaargewonde te vragen of hij een hoog cholesterolgehalte heeft en hoe hoog zijn bloedsuikerspiegel is.
- Paus Franciscus
Ik hoor het leiders vaak zeggen: op die dag "vonden velen het geloof", "omarmden tallozen de doop", "werden ontelbaren aangeraakt door God", "werden velen genezen".
De diepgaande documentaire The Secrets of Hillsong (Disney+) onthult de schaduwzijde van een megakerk en belicht enkele van haar leiders, waar dergelijke woorden in overvloed stromen. Maar onder deze oppervlakte van triomfen schuilt een duister verhaal. De documentaire illustreert hoe leiderschap angstaanjagend kan ontsporen. Dit is geen nieuw fenomeen. De geschiedenis van alle christelijke kerken is óók doordrenkt van voorbeelden waarin macht uit de hand liep en leidde tot diverse vormen van misbruik: spiritueel, emotioneel, financieel en seksueel.
'De wereld is groter dan de kerk'
Wanneer ik dieper graaf met individuele kerkelijke leiders om te begrijpen waar het misgaat in hun leven, relaties en gemeenschappen, ontdek ik dat een deel van de problemen gaat over gedrag dat met oefening kan worden bijgeschaafd. Maar de ware oorzaken liggen meestal begraven in verwaarloosde of ontkende wonden uit hun eigen hechtingsverleden. In de pijnlijke leemtes die zijn ontstaan in betekenisvolle relaties, zowel binnen als buiten het gezin. Deze leemtes worden overstemd door het tumult van het podium. Door de adrenaline van of hang naar ‘succes’ is men niet langer in staat de pijn te voelen.
In christelijke omgevingen is er vaak een neiging om pijnlijke kwesties te spiritualiseren. Zinnen als "we hebben ervoor gebeden", "ik voel dat God dit op ons hart heeft gelegd", "het is al vergeven, echt!" worden gebruikt om het ongemak te verzachten. Achter deze woorden schuilt echter vaak een diepgewortelde onmacht - en soms zelfs onwil - om naar de emotionele binnenwereld te kijken. God, Jezus en de Geest worden voor een gewonde kar gespannen, maar er niet werkelijk in uitgenodigd. Ze worden cosmetisch betrokken in het verhaal, zonder ruimte om ze werkelijk toe te laten. Dit heeft ernstige gevolgen.
'Kerkverlaters belanden niet zelden tussen wal en schip'
Deze gevolgen manifesteren zich onder meer als een verslaving aan het podium. Een podium dat je geïsoleerd plaatst, waar je enkel cijfers ziet, wonderen produceert en applaus hoort. Een plek waarvan het moeilijk is af te stappen, uit angst om echt menselijk contact te ervaren. Het podium verleent een soort macht die moeilijk te betwisten is.
Het ontwikkelen van gezond leiderschap, met name in kerken, vergt niet enkel een sterk geloof, een heldere visie en kennis van de Bijbel. Het vereist het vermogen, de wil en de tijd om emotioneel te groeien. Het betekent het verkennen van zowel je eigen gezondheid als je eigen pijn. Het vraagt om feedback die niet wordt afgeweerd met clichés als "wanneer je Jezus volgt, zal de duivel je tegenwerken". Niet omdat dit per se onwaar is, maar omdat Jezus zich niet zomaar laat inzetten voor persoonlijk gewin, ook al stromen kerkgangers, giften en lovenswaardige verhalen binnen.
In je kwetsbaarheid ben je beschermd
Echt gezond leiderschap begint met het confronteren van je eigen innerlijke demonen. Het vereist het durven toelaten van aanrakingen in je kwetsbaarheid. Het dwingt je om jezelf af te vragen of je, in het veldhospitaal dat de kerk zou moeten zijn, voorbij de statistieken altijd de individuele kerkganger ziet en ontmoet. Dit geldt niet alleen voor anderen, maar ook voor jezelf als kerkganger.
Het is een voortdurende reis van zelfreflectie, emotionele heling en nederige dienstbaarheid, waarbij het ware leiderschap zich pas openbaart wanneer de donkere hoeken van het hart worden belicht en omarmd. Alleen dan kunnen we de echo van hoop laten resoneren in elke verlaten hoek van onze gemeenschappen.
Vond u dit artikel waardevol? Trakteer ons dan op een kopje koffie! Doneren kan via deze link.
Jakob van Wielink helpt leiders en hun organisaties te leven vanuit hun roeping. Hij is partner bij De School voor Transitie in Huissen en verbonden aan het Portland Institute for Loss and Transition (VS). Voor meer info: www.deschoolvoortransitie.nl.
