premium
Peter Dijkstra: 'Het is niet zo dat de pelgrimages alleen interessant zijn voor christenen’
© Peter Dijkstra
Vroeger was pelgrimeren voornamelijk een religieus gebeuren. Anno 2022 kan pelgrimeren ook een volstrekt andere betekenis hebben. In de collectie Moderne Pelgrims vertellen pelgrims over hun bijzondere ervaringen en inzichten.
“Als kind heb ik een schedelbasisfractuur opgelopen en sindsdien heb ik vaak hoofdpijn. Het is een atypische pijn omdat het ’s nachts ontstaat en gedurende de dag afzakt. Afleiding helpt, dus ik sta elke dag vroeg op, tussen vier en vijf uur. Op slechte dagen word ik er om twee uur al wakker van. Toen ik jong was, was het nog hanteerbaar, ook omdat ik er niet zo vaak last van had. Maar met het klimmen van de jaren werd het erger en frequenter.
Waar ik op mijn twintigste één dag per week hoofdpijn had, werd dat later veertig tot tachtig uur in de week. Op mijn veertigste ben ik daardoor voor vijftig procent afgekeurd en op mijn vijftigste volledig. Ik ben zo’n twintig jaar overal op zoek geweest naar een remedie of welke vorm van verlichting dan ook. Ik had een leger aan hulpverleners, artsen en therapeuten maar ze hebben nooit iets kunnen vinden, niet qua oorzaak en ook niet qua oplossing.”
Wat deed dat met je?
“Ik werd er wanhopig van. Radeloos. Zeker toen onze kinderen klein waren was het ongelofelijk ingewikkeld. Als ik nou alleen met mezelf hoefde te dealen dan was het oké geweest. Maar de omgeving lijdt mee en op een gegeven moment was ik ervan overtuigd dat ik maar beter weg kon gaan, zodat ik hen niet meer lastig viel met mijn pijn. Ik kon het niet hanteren dat mijn vrouw en kinderen er verdriet van hadden.
Ik heb in mijn leven veel gebeden maar weinig het gevoel gehad dat mijn gebeden verhoord werden
peter dijkstra
Ik heb in mijn leven veel gebeden maar weinig het gevoel gehad dat mijn gebeden verhoord werden. Maar één gebed werd wel verhoord: ik kon op een gegeven moment de knop omzetten met het oog op hun verdriet. Ik kon het accepteren, hen erin troosten. Dat is denk ik wel de redding geweest van mijn huwelijk.”
Wanneer stopte je met de strijd tegen de pijn?
“Na al die jaren van hulp zoeken zonder resultaat verminderde mijn weerstand als het gaat om het kunnen dealen met wéér een teleurstelling. Dus de moed om met iets nieuws te beginnen werd steeds minder. ‘Een langgerekt hopen maakt het hart ziek’, staat er in Spreuken 13:12. Zo is het precies. Ik trok het niet meer. Het werd tijd om te gaan accepteren dat die hoofdpijn zou blijven.
Mentaal is dit een grote strijd geweest. Het heeft impact op alle aspecten van je leven, niet alleen praktisch maar ook op je relaties en hoe je over jezelf denkt. Ik verloor mijn zelfvertrouwen. Steeds weer werd me verteld dat dit of dat zou helpen. Ondertussen hielp niets. Dat is zwaar; zeker wanneer je middenin een gezondheidscultuur zit waarin het idee van maakbaarheid alomtegenwoordig is. Je hoeft bij wijze van alleen maar de juiste mindfulness-cursus te doen om jezelf beter te voelen.
Gelukkig woon ik in Winsum, dat onlangs door de ANWB is uitgeroepen tot mooiste dorp van Nederland
peter dijkstra
Bovendien heeft iedereen wel een tip, bepaalde kennis of goedbedoeld advies. Maar als dan niks werkt slaat dat dubbel zo hard terug op jezelf, want dan ligt het waarschijnlijk aan jezelf. Dat ik in dezelfde tijd in een evangelische gemeente zat hielp ook niet mee. Ook daar heerste het idee dat het lijden oplosbaar is. En als het niet oplosbaar blijkt te zijn pas je niet meer in het plaatje. Ik ben er daarom uiteindelijk weggegaan. In de protestantse gemeente waar ik nu kerk is men een stuk reëler en eerlijker over pijn en lijden. Daar voel ik me thuis.”
Middenin dit alles begon je met wandelen. Waarom?
“Ik merkte dat ik een stuk rustiger werd van wandelen. Ik kreeg m’n gedachten en emoties meer op een rij. En na een uur of twee klaart het op in mijn hoofd. Gelukkig woon ik in Winsum, dat onlangs door de ANWB is uitgeroepen tot mooiste dorp van Nederland. Je kunt hier eindeloos in de natuur en rust wandelen. Ik merkte ook dat ik al wandelend mijn weg in het lijden terugvond naar God.
Onder het wandelen schreef ik mijn gebeden in de natuur en in de kerkjes op. Ondertussen las ik thuis veel over het bijbelboek Job. Het viel mij op dat in al zijn lijden Job eigenlijk helemaal geen antwoord krijgt van God. In plaats daarvan laat God hem een nieuw perspectief zien op de schepping. Dat is ook mijn verhaal geworden. De natuur liet en laat mij zien dat het niet allemaal om mij draait, dat ik slechts een klein onderdeel ben van een veel groter geheel. Ik leerde wat afstand te nemen van mijzelf en mijn probleem.
Meestal als je ergens mee worstelt, wordt je wereld steeds kleiner, tot op het punt dat je alleen maar met jezelf bezig bent. Maar op het moment dat je kunt zien dat de wereld groter is dan jijzelf en je je daarover kunt verwonderen – dat geeft ruimte. Neem bijvoorbeeld het gruttojong, dat feilloos zijn weg naar zijn ouders in West-Afrika weet te vinden, terwijl die een maand eerder al zijn vertrokken. Daar zullen best verklaringen voor zijn, maar alsnog is dat zoiets wonderlijks.
Het is zoals God tegen Job zegt: ‘Waar was jij toen ik de aarde grondvestte? (…) Wie heeft de ibis zijn wijsheid gegeven, van wie heeft de haan zijn inzicht gegeven?’. Het wandelen in combinatie met dit geestelijke en spirituele leerproces was heilzaam voor me. Het heeft mijn leven met de pijn niet makkelijker gemaakt, maar het heeft uiteindelijk wél de angel uit de strijd tegen de hoofdpijn gehaald.”
Wanneer werd het méér dan alleen fijn en heilzaam wandelen? Wanneer werd het pelgrimeren?
“In het pelgrimeren komt voor mij alles samen waar ik het tot nu toe over heb gehad. Vaak zijn geestelijke dingen passief, maar met pelgrimeren ben je ook actief met je lijf. Door te wandelen komt je lichaam in een cadans waardoor je makkelijker in contact komt met de natuur en met God. Bovendien vermindert beweging stress en dat is iets wat ik goed kan gebruiken; pijn geeft veel stress.
Tijdens een groepswandeling laat ik ook altijd een toepasselijk muziekstuk horen in de kerk die we bezoeken
peter dijkstra
Ik werd zo enthousiast over hoe heilzaam dit was dat ik het wilde doorgeven. Dus ben ik tien jaar geleden samen met anderen ‘Stichting Pelgrimeren in Groningen’ begonnen. We organiseerden groepswandelingen die meteen al een succes waren. In dezelfde tijd was ik vrijwilliger bij ‘Het Groninger Landschap’ waar ik het principe van landschap lezen ontdekte, waardoor het landschap echt een verhaal krijgt. Ik maakte dat onderdeel van de pelgrimsroutes. Ik heb er eens iemand bij gehad die zei: ‘Ik woon nu al 61 jaar in Noord-Groningen maar jij hebt me voor het eerst het landschap laten zien’.
Hetzelfde principe ben ik gaan toepassen op de kerken die we tijdens de wandelingen bezoeken. Er zit daar zoveel symboliek en geschiedenis die aan ons voorbij gaat. Ik wil mensen helpen die verhalen te leren lezen, of dat nou in het landschap zit of in de symboliek van kerken.”
Wat betekent pelgrimeren voor jou?
“Voor mij gaat pelgrimeren over de weg naar binnen, buiten en boven. Er kunnen allerlei dingen in je leven gebeuren waardoor je de weg naar binnen kwijtraakt. Die weg terugvinden gaat samen met de weg naar buiten vinden, met jezelf plaatsen in het grotere geheel van de natuur. Tijdens het wandelen gebeurt dat langzamerhand, zeker wanneer je dat proces ondersteunt met bepaalde geestelijke en creatieve oefeningen. Zo wordt het ook een weg naar boven.
Dat is voor mij de essentie van pelgrimeren: het gaat verder dan alleen zelfreflectie, het herstelt het contact met buiten en boven. Daarbij vind ik het belangrijk dat het pelgrimeren en de spiritualiteit daarin niet alleen inspireren maar ook activeren. Dat je niet alleen samen een mooie psalm over de natuur leest, maar er ook een eigen versie van maakt. Of ik laat de mensen een haiku schrijven over hun laatste ervaring in de kerk.
De meest bijzondere dingen komen dan boven. Overigens is het publiek dat erop afkomt heel divers hoor, het is niet zo dat de pelgrimages alleen interessant zijn voor christenen. Laatst nog had ik iemand die atheïstisch is maar het allemaal prachtig vond.”
Hoe ziet een pelgrimsroute van jou er concreet uit?
“Er zijn rondwandelingen van 8 km en 21 km en meerdaagse arrangementen in etappes. Bij elke wandeling kun je naast de routeeen informatiebestand downloaden met info over het landschap en de natuur, de cultuurhistorie en de kerken en kloosters die je passeert. Verder is er een bezinningswerkvorm en spiritualiteitswerkvorm – steeds gebaseerd op de wandeling zelf en wat je tijdens die wandeling tegenkomt."
Deze tekst is een kort fragment van een uitgebreider interview. Het gehele interview is te lezen in het boek Moderne Pelgrims of te downloaden als geïllustreerd artikel in VOLZIN magazine.
Peter Dijkstra (63) zette tien jaar geleden ‘Stichting Pelgrimeren in Groningen’ op. Door chronische hoofdpijn werd hij op zijn vijftigste volledig afgekeurd. Door te pelgrimeren in zijn eigen omgeving kwam hij weer in contact met ‘binnen, buiten en boven’. Hij was zo enthousiast over de heilzaamheid hiervan dat hij die wilde delen. Hij zette drieduizend kilometer aan korte en lange pelgrimsroutes uit in Groningen, die voor iedereen vrij te downloaden zijn. Ook organiseert hij groepspelgrimages en lezingen. Voor meer informatie zie: www.spig.nl.
