Schurende boeken voor zoekende zielen

In 1984 kwam ze als jong medewerkster binnen bij AnkhHermes en nu is ze er uitgever: José van Blokland. In die 34 jaar zag ze veel veranderen, maar wat bleef, is de pioniersgeest. “Wij waren en zijn met veel boeken op het gebied van persoonlijke ontwikkeling de eerste.

Yoga, hooggevoeligheid, ADHD. In de jaren tachtig gaven we al een boek uit over hyperactieve kinderen. Je vindt ons niet in de mainstream, maar voorop. Zodra het mainstream wordt, gaat het al gauw over BN’ers die iets hebben doorgemaakt en daarover komen vertellen in De wereld draait door of bij Jinek. Dat is niet onze markt.

Op het moment is er een ontzettende trend in boeken over voeding. Vreselijk. Daar gaan wij niet in mee. Je moet simpelweg met gezond verstand eten, dat is alles. Tien jaar geleden publiceerden wij al in die trant: klaar met diëten, verander gewoon je voedingspatroon.”

Geen nonsens

Boeken van AnkhHermes moeten schuren, vindt Van Blokland (55), zoals De mens als ontwerp, een recente publicatie van de Amerikaanse auteur Gregg Braden. In dat boek probeert de schrijver het mainstreamdenken over de evolutietheorie te doorbreken door de mens te presenteren als intelligent ontwerp. Dus niet het product van willekeurige of toevallige mutaties, maar een geheel eigenstandig wezen, dat buiten de wetten van Darwin valt. Ofschoon hij voor zijn betoog wetenschappelijke bouwstenen aanhaalt, noemt de geoloog zijn boek wetenschappelijk noch religieus. Maar wat is het dan wel?

Van Blokland: “Braden raakt aan de randgebieden van wetenschap en religie. Ja, dat is pseudowetenschap, zeggen sommigen dan, maar dat beschouw ik als een nare typering. Wetenschap is veel, maar niet alles. Er is de eigen zoektocht, de eigen ervaring en intuïtie. Zo geven wij het boek Kanker en cannabis uit, waarin Monique Posthumus beschrijft hoe ze met cbd-olie haar ziekte een paar jaar lang heeft weten te onderdrukken. Vanuit de medische wetenschap en de farmacie klinkt daar veel kritiek op. De vraag is waarom. Ik denk dat bij de farmacie ook concurrentieoverwegingen een rol spelen. Laat één ding duidelijk zijn: wij zijn niet tegen chemotherapie of andere reguliere behandelingen tegen kanker, maar er zijn misschien meer middelen die helpen. AnkhHermes geeft die kennis, zolang het geen nonsens wordt, graag door. Wetenschap alléén is niet zaligmakend.”

Boeken waarin ziektes worden beschreven als iets wat je over jezelf afroept, en waarvan ook de genezing louter van je eigen wil afhangt, zoals in sommige New Age-kringen in zwang, geeft AnkhHermes in principe niet uit. Van Blokland: “Ik vind dat schuld- en boetedenken heel erg naar, al kan ik niet uitsluiten dat het in sommige van onze uitgaven is doorgesijpeld. Mensen genezing beloven, op eigen kracht of anderszins, gaat ook wel heel erg ver. Bij AnkhHermes hebben we het liever over heling, dat wil zeggen dat je kunt leren omgaan met een akelige ziekte.”

Aftasten en speuren

De rechtsvoorganger van AnkhHermes begon bijna honderd jaar geleden, in 1923, als onderdeel van Kluwer. Soefisme was toen de bron. Later werd dat esoterie. Maar ook dat pad is, mede tijdens Van Bloklands dienstverband, inmiddels sterk verruimd. “Onze wortels liggen nog altijd in de esoterie, maar we zijn een heel breed fonds geworden, waarin allerlei spirituele en religieuze denkwijzen samenkomen. De overeenkomst tussen de auteurs is het aftasten, het speuren. Zeker, christelijke schrijvers zijn ook welkom, zolang ze niet zeggen: dit en dit is de waarheid. Maar bijvoorbeeld wel: van de kerk moet ik rechtsaf, maar als ik nu eens linksaf sla, zou dat niet veel boeiender zijn? Antoine Bodar? Interessante, hypothetische vraag. Hij zit bij Ten Have, maar tegen een zachtmoedig boek van zijn hand zou ik geen nee zeggen.”

Van Blokland omschrijft ‘haar’ lezerskring als zeer trouw. “Ze zien AnkhHermes als merk. Ik krijg nog geregeld de vraag: wanneer komt de Boekenkrant weer uit? Daarmee zijn we gestopt in 2012, maar die vraag vertelt mij iets over de loyaliteit van onze lezers. Ze komen vaak uit een christelijke of religieuze achtergrond, maar hebben de kerk als bastion van troost en hulp verlaten. Het zijn zoekers geworden, mensen die zich interesseren voor de ziel en zelfhelende vermogens. Mensen soms die met een bepaalde pijn zitten of eenzaamheid, en die het moeilijk vinden om met die kwesties naar de boekhandel te gaan. Dan komen ze online bij ons. We zitten al sinds 1999 op internet. Ook daarin zijn we pionier.”

Heel verlichtend

AnkhHermes, in 2008 door eigenaar Paul Kluwer verkocht aan VBK Media in Utrecht, geeft jaarlijks zo’n dertig à veertig nieuwe titels uit op het gebied van persoonlijke groei. Daarbij kan het gaan om bewustwording, zingeving en/of spiritualiteit. Acquirerend redacteur is Maria Rutgers (50). Waar let zij op bij het binnenhalen van auteurs? “Als het een heel persoonlijk boek is, wil ik graag de stem van de schrijver door het verhaal heen horen. Belangrijke criteria zijn ook: worden er grenzen opgezocht of misschien zelfs overschreden? Het is een combinatie van weten en voelen of een boek bij onze lezers zal aanslaan. Acquireren gaat ook met een persoonlijke touch gepaard. Ik geloof dat je in je leven mensen tegenkomt die je iets te leren hebben. Niet alles is toeval, er is een bedoeling.”

Hoe zien de lezers er uit? Rutgers: “We kennen hen natuurlijk niet allemaal, maar we weten wel waar we moeten zoeken. Zoals op cursussen genezen met de handen, naar een uitgave van ons. Of op ons eigen internetplatform Inspirerend leven. Dat trekt zo’n 150.000 unieke bezoekers per maand, en er zijn verschillende bloggers op actief. Daardoor wisten we bijvoorbeeld dat een boek als Leven met de maan van Yasmin Boland(werken met de energie van de maancyclus, WP) goed zou vallen bij onze achterban.

Het zijn over het algemeen mensen die geloven in zelfbeschikking, dus ook daar let ik op bij het acquireren. Bijvoorbeeld bij boeken over gezondheid. We zoeken daarbij naar alternatieven voor het reguliere, zonder het reguliere te verbannen. Deze week brengen we een boek uit over hoe weggestopte emoties chronische klachten kunnen veroorzaken. Dat inzicht kan voor lezers heel verlichtend werken, in de zin van: we zijn dus bij machte zélf iets te doen aan die chronische pijnen.”

Bureauredacteur Miriam den Ouden (44): “Op het ogenblik heb ik een manuscript onder handen van een vrouw die, medicijn- en therapeutenmoe, zelf haar bipolaire stoornis te lijf gaat met rust, voeding en meditatie. Het komt volgend jaar uit. Heus, we zijn niet tegen medische wetenschap, maar moedig toch hoe zo’n vrouw geheel op eigen kracht de gevestigde medische stand de rug durft toe te keren?”

Ruimdenkendheid

Er is veel kaf onder het koren, weten ze bij AnkhHermes. Hoe scheiden ze dat? Rutgers: “Zeven stappen naar geluk en soortgelijke titels komen er bij ons niet in. Zulke boeken zie je veel op de Amerikaanse markt, maar voor ons zijn ze te plat. Onze uitgaven moeten diepgang hebben en getuigen van een zekere levenswijsheid, zoals Thomas Moore’s De ziel kent geen leeftijd. Hoe zacht en omarmend hij daarin schrijft over het ouder worden. Vanuit zo’n mooi perspectief: ook als oudere kun je veelbelovend, jong en speels blijven. En juist dan kun je waardevolle kennis en ervaring overdragen op jongeren. Dit boek houdt een belofte in waar ik enthousiast van word.”

Toch hangt voor sommigen rond de uitgever ook een aura van zweverigheid. “Tja”, mijmert Den Ouden. “Ik weet dat dat etiket op ons wordt gepakt, maar ik zou ons liever ruimdenkend noemen: leven en laten leven. En wat is zweverig? Met blote voeten door het natte gras rennen en vervolgens bij volle maan een kopje kruidenthee drinken? Voor mij klinkt dat zweverig, maar als een ander er iets aan heeft moet hij of zij dat vooral doen. De boeken die wij uitbrengen, vallen in elk geval niet in de ‘blote voeten’-categorie.”

Een constante in het aanbod van AnkhHermes is, volgens Den Ouden, het boek dat houvast biedt. “Kerken lopen leeg, maar daarmee verdwijnt niet het verlangen naar zingeving. Vroeger schreven de instituties voor hoe je die zin moest invullen. Nu denken mensen daar veel meer zelf over na. Ik verlies iemand, ben in de rouw, wat gebeurt er met me, en hoe kan ik ermee omgaan? Ze zoeken er een boek over of schrijven er zelf één. Dat is de ziel van AnkhHermes: met liefde samenwerken en boeken maken. Op die manier krijg je bezielde titels.”

Of, zoals uitgever het zelf uitdrukt: boeken zijn cadeautjes voor de ziel. Vaak de vrouwenziel. Van Blokland schat dat tachtig procent van de lezers vrouw is. “Hoe dat komt? Vrouwen geven sowieso meer geld uit dan mannen, en ze lezen ook meer boeken. Mannen zijn misschien wat robuuster en eerder geneigd de wetenschap als enige bron van waarheid te zien. Trouwens, misschien wel grappig om te vertellen: het boek Liefdesbang van Hannah Cuppen, waarvan we er zo’n tienduizend per jaar verkopen, heeft een roze omslag. Maar nu is er een mannelijk publiek dat de schrijfster heeft verzocht om een andere kleur cover. Dat gaan we regelen. Vanaf volgende week ligt er ook een blauw exemplaar bij de boekhandel. Speciaal voor de mannen.

Met elkaar verbonden

AnkhHermes, bestierd door een kernteam van vier vrouwen, heeft verschillende bestsellers op haar naam staan. Een cursus in wonderen bijvoorbeeld, van de Amerikaanse psychologe Helen Schucman. Van Blokland: “We geven het al twintig jaar uit, en er is een grote, hechte groep lezers rond ontstaan. Ik zou het mijn persoonlijke Bijbel over niet-oordelen en vergeving willen noemen. Van De kracht van het nu, twintig jaar geleden geschreven door Eckhart Tolle, hebben we zo’n half miljoen exemplaren verkocht.”

Maar wie zich verdiept in de zee van titels over persoonlijke groei, ontdekt dat die boeken in wisselende bewoordingen eigenlijk steeds hetzelfde zeggen. Dertig jaar geleden interviewde schrijver dezes voor de Haagsche Courant de Amerikaanse psychotherapeut en bestsellerauteur Wayne Dyer. Leef in het nu, was zijn boodschap. Is dat niet precies hetzelfde als wat Eckhart Tolle anno 1997 bepleit?

“Alles is al een keer gezegd”, erkent Van Blokland, “en daardoor is pionieren niet altijd makkelijk. Maar het gaat er om hóe je iets zegt. Als ik even bij Eckhart Tolle mag blijven. Hij heeft een genadeloos mooie stijl en voordracht. Zijn boodschap: de tijd bestaat niet. Ik was bij een lezing van hem in Oslo, en raakte in een zenmoment, terwijl Tolle het nooit heeft over meditatie of mindfulness. Hij trof mij in het hart. Een unieke schrijver, die van blijvende waarde is.”

Bijna 35 jaar bij AnkhHermes, wat heeft Van Blokland er geleerd? “Niet oordelen, ruim denken, en je eigen werkelijkheid scheppen door te lezen en te luisteren. We zijn met elkaar verbonden. Ik zie mezelf als een sterrenstofje dat onderdeel uitmaakt van het geheel. Er zit geen God op een troon, maar we zijn met z’n allen God, of met z’n allen kosmos. In elk geval samen. Punt!”